Хуасай омогой Боохой хүхүүрэй Бүхэ Бэхиин хүбүүн Бабжа Барас баатар Хориин 11 эсэгэ улад зоноо дайсадһаа үмөөрэн хамгаалжа ябаһан бодото баатар хүн байһан юм. Түүхын бодото хүн болохо Бабжа Барас баатар тухай домогууд, тэрээндэ зорюулжа зохёоһон дуунууд арад зон соо дэлгэрһэн байдаг.
Дайсанаа диилэн даража, айлган шэшэрүүлжэ, газар уһаяа хариин дайсадһаа хамгаалжа ябаһан Бабжа Барас баатарта зорюулагдаһан хоёрдохи “Бабжын наадан” энэ жэлэй августын 10-да Онон мүрэнэй эрьедэ, Баатар уулын хормойдо, “Бабжын бууса” гэжэ нэрлэгдэһэн Дугаров Баяржабай буусада болобо. Агын аймагай захиргаан, Будалан, Хүнхэр нютагуудай байгууламжанууд энэ наадые эмхидхэн бүтээбэ.
Бабжа Барас баатарай ордон соо модоор һиилэн бүтээгдэһэн Бабжа баатарай, Хонтоли Танхяана дүүнэрэйнь хүрэгүүд һүр жабхалантайгаар харагдана. Онон мүрэмнай хабтайн урдажа, мянган жэлдэ миралзан долгилжол байхань гоёхоноор харагдана. Тугууд намилзана. Хүн зон олоороо сугларанхай, хүгжэм зэдэлнэ, хүүгэд шаг-шууя табилдан гүйлдэнэ, улад зоной нюур шарай баяраар толотоно. Баярай оршон байдал тойроод тогтонхой.
“Бабжын нааданда” хабаадаха хорин баатарнууд баруун-хойноһоо хазаар мореор гүйлгэлдэн ерэбэ. Улад зон хүл дээрээ угтан абаба. Баатарнуудай олонхинь залууханууд гэжэ урмашан хараабди. Баатар бүхэниие нэрыень, омогыень, нютагыень, моринойнь нэрэ нэрлэн тайзан дээрэ уриба. Омог дорюун, баатар зоригтой хүбүүд “Баатарай тангариг” үргэбэ. Эхэ ороноймнай гимн зэдэлхэдэнь, баатарнуудтаяа суг хамта туг руу хараад, булта хүгжэлтэтэй, эхэ ороншо сэдьхэлээ хүдэлгэн байгаабди.
Нааданай эхилхын урда тээ Агын дасанай шэрээтэ Бадма ламбагай, Амгалан ламбагай хоёр маани уншаба.
Россиин Федерациин Федеральна Суглаанай Федерациин Зүблэлэй Соведэй аюулгүйн ба хамгаалгын хорооной түрүүлэгшын орлогшо Баир Жамсуев, Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшын уялга дүүргэгшэ Бэлигма Будаева, Россиин Ажалай герой Далай Гунгаев, Буряад Уласай Яруунын аймагай гулва Цыденжаб Шагдаров, Ивалгын аймагай гулва Виктор Очиров, Могойтын аймагай гулба Булад Нимбуев гэгшэд нааданда хүндэтэ айлшаар буугаа.
Хүршэ Ононой аймагайхин, Монгол һайхан оронһоо, Эрхүүһээ, Шэтэ, Улаан-Үдэһөө, тойрогой нютагуудһаа айлшад ерээ.
Россиин Федерациин урлагай габьяата ажалябуулагша Дандар Бадлуев түрүүтэй Буряадай гүрэнэй дуу хатарай “Байгал” театрай дүшэ гаран артистнар аялга дуугаа, бүжэг хатараа харуулхаа бэлдэнхэй.
Бухэ барилдаан эхилжэ, бүхэшүүл дүрэ буляалдаанай нюусануудаа хэрэглэн, мэхэ гохоо харуулан илалтын түлөө тэмсэнэ. Шалгар шалгарһаар, хэниинь эгээн хүсэтэйб, дүрэтэйб гэжэ илгарһаар илгараад, Хара-Шэбэр нютагай, урда тээхи “Бабжын нааданай” абарга болоһон Намжил Цыденжапов Зоригто Ешиевтай барилдажа, илалта туйлаба.
Һур харбагшад 30 метрэй зайһаа 10-10 годли буряад гуримаар харбажа табина. Ласти оножорхиһон аад, удаадахяа харбахадаа, тудангүй байха ушар тохеолдоно. Оножо харбагшадта соло дуудана. Зүдхэли нютагай Семен Баясхаланов һур харбагшад соо эгээн мэргэн байба.
Мори урилдаанда буряад үүлтэрэй моридые унаад, 11000 метрэй зайда урилдаха ёһотой байгаа. “Бабжын нааданай” хорин баатарнууд мореор урилдажа, Шулуутай нютагай Зоригто Занданбазаров түрүүлжэ ерэбэ.
Эрын гурбан нааданда эгээн эрхим дүнгүүдые харуулһан Хара-Шэбэр нютагай галзууд омогой Намжил Цыденжапов «Бабжын нааданай Абарга Баатар» зэргэдэ гаража, 100000 түхэриг шагналда хүртэбэ. Түрүүшын “Бабжын нааданда” тэрэ баһа түрүү һуури эзэлһэн юм. Хүһөөшын харгана омогой Баир Батомункуев “Бабжын нааданай Арсалан” (шагнал 50000 түхэриг), Будалан нютагай боохой хуасай омогой Зоригто Ешиев “Бабжын нааданай Заан” (шагнал 30000 түхэриг) гэһэн нэрэ солодо хүртэбэд.
Буряад үндэһэн хубсаһанай урилдаанда Хара-Шэбэрэй Борис Базарович Сэндэма Жалсараевна Базаровтанай бүлэ Бутидма, Арюна аша басагадаараа мүнгэн шагнал абаба. Монгол Уласай Монгол оронфоо ерэһэн айлшад Боролдойн Баяржабхалан, Баяржаб хүбүүдүүд мүнгэн шанда хүртэбэ.
Дэлхэй дүүрэн алдар суутай “Байгал” театрай артистнар Бутидэй Дондог-Цырен, Бадма-Ханда Аюшиева, Гэрэлма Жалсанова гэгшэд дуугаа дуулажа, арад зониие баясуулаа даа. “Байгал” театрай хатаршад гайхамшаг абьяас бэлигээрээ олониие гайхуулба даа. Түнхэн нютагай буряад арадай алдарта хүбүүн Дандар Бадлуев Байгал далайн баруун тээхи буряадуудай аялга дуу дуулажа, сугларагшадые баярлуулба. Будалан нютаг тоонтотой Жаргал Жалсанов Онон мүрэн, Ага, Будалан нютагууд тухай дуунуудаа дуулажа, суг хүдэлжэ байһан нүхэдөө дахуулжа асараад, иимэ гоё тоглолто агынхидтаа харуулжа, ямар ехэ буян үйлэдэбэ гээшэб. Артистнар өөһэдөөшье Ага нютагай арюун агаараар амилжа, Онон хатан эжын үршөөлдэ хүртэбэ ха юм.
Хоёр жэл болоод дахяад болохо “Бабжын наадандаа” уулзатараа баяртай!
