Агууехэ уранзохёолшо, драматург, киносценарист Дашарабдан Батожабайн түрэһөөр 95 жэлэй ойдо зорюулагдаһан "Минии уг гарбал" гэһэн Интернет-конкурсдо.
Эрхим зохёон бэшэлгэ номинаци
Куланина Арюна (12 наhатай, Великобритани гурэндэ, Кембридж хотодо ажаһуудаг)
МИНИИ БҮЛЫН НАМТАР
Минии элинсэг хулинсагууд соо элдэб яhатан байха: буряадууд, ородууд, армянууд. Минии эжы Намсараева Саяна ба аба Куланин Владимир хоёрой Москвада уулзаад, нэгэ бүлэ болоходонь, хэдэн яhатанай булын намтарнууд уулзаhан болоно. Минии турэхэдэ аба эжынэрнай намда Арюна гэжэ буряад-монгол нэрэ угөө юм. Обогни абынхяараа - ород - Куланина гээд.
«Ямар яhатамши?» - гээд намhаа хунэй hурахада, юуншье гэжэ харюусахаяа ойлгодоггуйб. Олон үндэстэнэи шуһан бэедэмни шэнгэһэн, олон ястанай үри саданби, хэдэн жэлээр хэдэн гурэндэ ажаhууhамби, олон ондоо hургуулидашье hураhанби. Эжынгээ ажалладаг Германида 5 жэл, Россиин Москва хотодо, Улан-Удэдэ 3 жэл, hүүлшын жэлнүүдтэ Великобританиин Кембридж хотодо дунда hургуулида hуранаб. Үндэһэ яһан тухай асуудал намда хамаагүй баидаг.
КУЛАНИНУУДАЙ БҮЛЭ ТУХАЙ
Минии турэhэн эсэгын талаар, Липецкын губернидэ дворян удхатай, дурбэн уеын саанахи убгэн эсэгэ Куланин тумэр харгын станциин ноён байhан . Мунөөшье болотор хоёр дабхартай тэдээнэймнай томо гэр Липецкдэ байдаг гэжэ хэлсэгшэ. Хугшэн абымни аба Виктор Куланин сэрэгэй инженер байжа, ехэ хэрэгтэй радиолокатор ( радар) hанажа бутээhэн.
Тэрээндэнь нэрыень нэрлуулhэн. Николай Викторович хугшэн абымнай мэргэжэhэн ажал - физика. Олон жэл соо мунөөнэйшье, урданайшье газарай худэлэлгэнуудые шэнжэлжэ, сейсмокартануудые хэдэг. Владимир Куланин эсэгэмни газарай дотоодо агуу ехэ нүхэнүүдые үзэдэг, уула газарнуудта, үндэр гэрнууд дээгуур юумэ шэнжэлхэ, заhаха, аймшагтай ундэр газарнуудта ажалладаг .
ТЕР-БУРХАЧЯНТАНАЙ БҮЛЭ
Хугшэн абымни эхэ Марта Петровна армян яhатанай. Тер-Бурхачянтан зуун жэлэй саана Турцидэ ехэтэ зобон, хюдуулжа байhанаа Крым тээшэ тэрьедэhэн намтартай. Бухы булэ сооhоонь ори ганса одхон хубуун Петростэй Абгар гэжэ эсэгэнь уншэрэн улэhэнууд. Теэд Абгар шадамгай бэрхэ байжа, Симферопольдо амтатай юумэнэй дэлгуур нээгээд, хубуугээ Франци архи нэрэлгын хэрэгтэ hурахыень эльгээhэн. Теэд Октябриин хубисхалай уедэ бухы гэр бараагаа буляалгаад, Абгар Армени руу тэрьедээд, хосорhон. Марта басаганиинь эхэтэеэ арай амиды улэhэн.
Марта немец гувернанткатай байhан, немец хэлэ багаhаа шудалhан байжа, томо болоод, сэрэгшэдэй оршуулагша, багшашье болоод ябаа, толинуудыешье зохёодог байhан. Хугшэрөөд, элинсэг эхэ болоод байхадаа, Марта Петровна намда армян хэлээр хандадаг, түрэл хэлээрээ намаие эрхэлүүлдэг һэн. hэн. Армян гарбалhаамни намда удхэн хара нидхэнууд ба амтатай хоолдо ехэ дуратаймни хуртэhэн гэжэ ойлгогшоб.
ИВУТИНА – SELF БҮЛЭ ТУХАЙ
Турэhэн абымни эхэ, хугшэн эжы Галина Ивановна Ивутина Киров, Вяткаhаа уг гарбалтай ород яhатан юм. Абань Агууехэ эсэгын дайнда офицер ябаhан, дайнай hүүлөөр хирпиисын заводой даргаар ажаллаhан. Математикада бэрхэ байжа, Галя басагаяа hайнаар hургахадань, Москвагай университедэй физматта орожо шадаhан. Тэндэ hуража байhан Николай Куланинда хадамда гаража, хубуу турэhэн. Хугшэн эжы тон туруушын ЭВМуудтэ худэлдэг байhан, таhалгын хахадсаа гэхээр томонууд байгаа тиихэдэ. Компьютерэй программа бэшэдэг ажалтай.
1990-ээд онуудаар Англи ошожо, Бристоль хотын багшын колледждэ худэлдэг байгаа. Чарли Селф гэжэ тэндэхи хундэ хоёрдохёо хадамда гараад, Антония гэжэ басага түрөө, тэрэмнай муноо 20 наhатай. Селф гэжэ обогынь «sea wolf - далайн шоно» гэhэн удхатай, теэд богони болгогдоод, Селф болошоhон ха юм. Аяар 11-дэхи зуун жэлhээ Англиин угай бэшэгуудтэ ороhон обогтой булэ байна. Селф булын уни заяанай гоё герб байдаг угайнь бэшэг соо.
Чарли ба Галина - хугшэн эжы хоёр хада уула соогуурхи гунзэгы нухэнуудые шэнжэлэн газар доогуур зайдаг, элдэб hонин шулуу минералнуудые узэдэг, маанадта элдэб уни заяанай амитадай шулуун болоhые харуулжа hонёор хөөрэдэг юм.
НАМСАРАЕВТАНАЙ БҮЛЭ
Буряад орондо тон минии гоёшоодог газар – Байгал далайн эрье. Тэндэ зун бухэн нагаса аба эжытэеэ бултадаа амардагбди. Нагаса абамни Намсараев Баир Бадмабазарович – нуур, уhан шабарнуудай микробуудые шэнжэлдэг. Шэнжэлэлгын томо онгосонуудаар дэлхэйн бухы 5 океануудаар ябаhан. Минии нагаса Зоригто, абаяа дахан, микробиолог болоhон, Антарктидада хун зондо мэдэгдээгуй шэнэ нуур олоhон, тэрэнь нагасымнай нэрээр нэрлэгдэhэн.
Минии миин лэ 2.5 наhатай байхадамни нагаса аба эжымнай намайе арбаад хоногой экспедицидэ абаад ябаhан юм. Саашадаа хэдэн экспедицидэ ябалсааб, тиихэдээ майханаа табиха, туудэг дээрэ хоолоо шанаха, шэнжэлхэ уhа, шабар гол нуурнуудhаа шэлэн абажа hурааб, тиигээд микроскопоор жэжэхэн микробуудые харахада ехэ hонин байдаг.
Нагаса абамни Агын тойрогой Һудэнтэ нютагhаа гарбалтай. Бадмабазар эсэгэнь ( байтай хубдууд угай) - элитэ багша, зохёолшо, нютагаа шэнжэлэгшэ.
Нёдондо зун Монгол орондо эмхидхэгдэhэн Алтаргана нааданда Дадал сомон ошожо, элинсэг хугшэн эжы Санжижабайнгаа ушоо олон турэлнуудые олообди ( худанса шарайд угай). Баяр ёhололой нээлтэдэ би эжытэеэ ба ахайтаяа аяар холын Великобритани гурэнhөө ерээбди гэжэ мэдуулэн, хухэ улаан зурагтай Union Jack туг дээрэ үргөөд ябаабди.
Би англи, немец, ород хэлэнуудые бараг мэдэхэб, теэд турэлхидөөрөө буряад хэлээрээ усөөхэн угөөр ярилдахыем эжымни hургаа. Дадалда ажаhуудаг Чинбат нагасамнай маанадые ушөө айлшалаарайгты, Ононой эрьедэ эсгы гэр шамдаа зорюута табихаб гээ hэн.
Нагаса аба Баяр ба Нина нагаса эжы хоёрни Москвада олон жэл байхадаа , буряад нютагаархинаа соёл-культурын «Уряал» гэжэ булгэмдэ эмхидхэhэн суутай. Нина нагаса эжымни Улаан-Удэ ерээд байхадаа, зобоhон тулиhан, уншэрhэн хуугэдтэ туhалха ажал ябуулдаг байгаа. Мунөөшье болотор зариманиинь айлшалжа ерэдэг. Нагаса эжымнай 50 жэл соо машинаараал гуйлгэжэ ябадаг, маанадые hургадаг, амтатайгаар эдеэгээ хэдэг, сэсэг ба жэмэс ургуулхадань бидэ туhалдагбди.
Нагаса эжынгээ Цыбен абыень (улаалзай хубдууд угай) бага-бага hанадагби. Элитэ багша, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда зенитнэ батарейн командир ябаhан, олон орден медальнуудтай фото зурагууд бии. Дарицырен эжытэеэ (онход галзууд угай) багахан байхадам хоюулаа намайе эрхэлуулдэг hэн.
Манай булэдэ 7 угай бэшэг хадагалаатай байдаг, хэдэн талаhаа байhан эжы абанар тэрээндээ нэмэри, заhабари оруулжал байгша. Эжын Бурханай номууд соо нэгэ хууша- монголоор бэшэhэн бэшэг олдоо hэн. Цыбен нагаса абымнай элинсэг хулинсаг Гунгын Юм гээшын Ага нютагай Хуралда зуу гаран жэлэй саана худэлжэ байхадаа бэшэhэн гэдэг. Дарицырен нагаса эжымнай саарhанууд соо Сүүгэлэй дасанhаа хэлмэгдүүлжэ алуулhан турэлэйнь - Агваан ламын саарhанууд хадагалаатай байдаг. Тэдээниие өөрөө уншаха гэжэ Саяна эжымни хууша-монгол бэшэг шудалжа эхилээ. Манай элинсэг эсэгэнэрнай үри хуугэдэйнгөө тулөө ажамидарhан юм.
Куланина Арюна. (12 наhатай, Великобритани гурэндэ, Кембридж хотодо ажаһуудаг)
