Улаан-Үдын залуушуулай хорооной, Буряадай Гүрэнэй университедэй , Буддын шажанай заншалта сангхын үүсхэлээр Хүхэ модон морин жэлые угтуулан энэ жэлэй эхиндэ «Найдал” фонд байгуулагдаһан байна. Фондые байгуулагшад буряад хэлэеэ хүгжөөхэ, буряад хэлэ үзэлгэдэ туһалха, һэргээлгын ажал эрхилхэ, энэ
хэрэгтэ эдэбхитэдые шэлжүүлхэ зорилго урдаа табяа һэн. Фондые хүтэлбэрилэгшэд Эрдэни Дымчиков, Ульяна Раднаева болон бусад эдэ хэдэн һара соо тон ехэ ажал хэһэн байна. Нэн түрүүн январиин 23-да энэ шэглэлээр ажаллаха, энэ хүдэлөөниие дэмжэхэ хүн зониие суглуулаа һэн. Энэ суглаанда ошоходоо, залууханууд хүбүүд басагадай олон байһандань гайхаашье, баярлаашье бэлэйб. Багшанар, оюутад, сэтгүүлшэд, буряад хэлэндээ һанаата болоһон 100 гаран хүн зон БГУ-гэй ехэ танхим соо болоһон уулзалгада хабаадаабди. Дулма Содномова суглаае хүтэлхэдөө: «Буряад хэлэеэ хүгжөөхэ, хойто үедөө дамжуулан үлээхэ гол зорилго урдаа табяад, энэ хэрэгтэ ямар хубита оруулха гээшэб, ямар ажал хэхэ гээшэбиб гэһэн бодолтой эндэ ерэһэн таанадай хүн бүхэнэй һанамжа хараада абтаха, хүн бүхэн бидэндэ туһатай байха»,-гэжэ хэлэбэ. Сугларагшад һанамжануудаа саарһан дээрэ томо үзэгүүдээр бэшээд, адли бодолтой, адли һанамжатай хүнүүд бүлэг бүлэг боложо хубаарабабди. Тиин иимэ hонин гол бодолнууд дурадхагдаhан байгаа: буряад уран зохёол, арадай аман зохёол электронно аргаар дэлгэрүүлхэ; Олон зоной хабаададаг хэмжээ ябуулганууд дээрэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглэхэ; Буряад хэлэндэ һургадаг дистанционно курснүүдые нээхэ; Интернет соо блог ба сайтуудые нээхэ, буряад хүмүүжэлтэй хүүгэдэй сэсэрлигүүдые бии болгохо; эрын гурбан наадануудые һэргээхэ ба дэмжэхэ; магазин ба дэлгүүртэ үнэ сэн, зарлал буряадаар бэшэхэ; теледамжуулгануудые, радиодамжуулгануудые үргэдхэхэ; үхибүүдтэ зорюулагдаһан мультфильмүүдые, уран һайханай фильмүүдые найруулха; гарай утасда буряад толи шэлжүүлхэ; уран гоё шэмэглэлтэй номуудые, сэтгүүлнүүдые хэблэхэ; уг гарбал, удам түрэл мэдэдэгээр үхибүүдээ хүмүүжүүлхэ; табан хушуун малаа тэжээхэ ажал эрхилхэ гэхэ мэтэ һанамжануудаа бүгэдэ зон олоороо нэрлэбэ.
Би өөрынгөө һанамжа бэшэхэдээ, буряад хэлэ үхибүүдтэ заахадаа, мүнөө сагай эрилтээр интернет хэрэглэжэ, үхибүүдтэ тааруулан богонихон аад, гүнзэгы удхатай, хүмүүжүүлхы үүргэтэй теледамжуулга, богонихоноор аудиодиски, видеодиски дээрэ үльгэр, дуунуудые, таабари, домог түүхэ бэшээд тарааха, һонирхолтой, удхатай, гоёор шэмэглээтэй удаан саг соо үргэлжэ харуулхаар өөрын буряад телеканалтай болохо, мүнөө үеын шэнэ арга түхеэрэмжэнүүдые хэрэглэжэ буряад хэлэ шудалха хэрэгтэ видео ба аудио бэшэлгын, буулгалгын, зохёолгын программануудые хэхэ, видео-хэшээлнүүдые хэрэглэжэ буряад хэлэндэ һургаха гэжэ тэмдэглээ бэлэйб.
Февралиин 12-то удаадахи уулзалгада суглархадамнай, грантын мүрысөөнүүдэй түлэблэлгэ (проект) бэлдэхэдээ, ямар арга хэрэглэхэб, ямар зорилго урдаа табихаб,түлэблэгын гол удха хүнүүдтэ ойлгосотойгоор дамжуулхаб, бэелүүлхын түлөө ямар түхеэрэмжэ хэрэгтэйб, проект бэлдэлгэ, бэелүүлгэ тухай асуудалнуудтай бидэниие «ФИРН» клубэй мэргэжэлтэн Елена Кимовна Ильина танилсуулба, энэ багша бидэндэ олон туһатай заабаринуудые хөөрэжэ үгөө һэн. Ойлгогдоогүй юумэн тухай асуухадамнай, дэлгэрэнгы харюу үгэжэ, бидэндэ хэрэгтэй һургаал хэлээ һэн. Энэ һуралсалда 45 хүнүүд хабаадаабди. Бултандамнай һуралсал гараа гэһэн сертификат барюулба. Энэ хэшээлнүүд грант абаха тэмсээндэ түлэблэлгэеэ бэлдэхэдэмни, тон ехэ туһаламжа болоо һэн. Энэ хэшээлдэ шагнаһан заабаринуудые ходол уншаад, өөртөө хүтэлбэри болгожо абаад, ёһо гурим соонь Интернет-проект гэжэ номинацида “Мүнгэн тобшо” сайтаа тэмсээндэ оруулха тухай мэдүүлгэ баряа һэм.
Мартын 5-да шүүгшэдэй (жюри) урда “Мүнгэн тобшо” сайт ямар зорилготой хэжэ эхилһэн тухайгаа слайднуудые харуулжа, дэлгэрэнгы хөөрэбэб. Хоёрдохи шатада мартын 12-то дахяад сайт тухайгаа хөөрэхэдөө, Сагаалганай үедэ буряад һайхан дэгэлээ үмдөөд, булган малгайгаа хиидхүүлээд, ёохороо хатаржа, дуугаа дуулалдажа, үреэлээ хэлсэжэ хүхюун дорюун сагаалжа байһан Ага нютагаархинаа видеобэшэлгэдэ харуулаад, “Солонго” хүүгэдэй сэсэрлигтэ буулгаһан жаахан үхибүүдэй гэрэл зурагуудые, толилолгонуудаа харуулжа, олон тоото асуудалда Бальжинима хүбүүнтэеэ харюусабабди. Хаана ямар һонин юумэн болоноб, тэндэ ошоод, видеозураг буулгаад, фотозурагтайгаар толилолго табихадамни, интернет үзэгшэдтэ ямар һонин байна гээшэб гээд хөөрэбэбди.
“Мүнгэн тобшо” сайтда ямар һонин мэдээсэл табибал, хүнүүд һонирхохо гээшэб, гүнзэгы удхатай аад, нюдэндэ урин зохидоор харагдаха толилолго табяад, үзэгшэдэй анхарал татажа, энэ анхаралыень алдахагүй гэжэ оролдонобди. Сайтые нэгэл дахин хараһан хүнэй һонирхол алдангүй, дахяад бусажа харахынь түлөө оролдонобди.
“Мүнгэн тобшо” сайтын удха,зорилго иимэ юм. Эртэ урда сагһаа буряад арад ямар түүхэтэй, соёл болбосоролтой, уран шүлэгтэй, дархан урлагтай, шажан мүргэлтэй, аман зохёолтой мүнөө ХХ1 зуун жэлэй 14-дэхи жэлдэ ерээд байһан арад зон гээшэбибди гэжэ һонирхоһон хүнүүдтэ зорюулжа сайт нээгдэһэн юм. Ямар ушарһаа “ Мүнгэн тобшо ” гэжэ нэрэтэйб гэхэдэ, юһэн эрдэниин нэгэниинь болодог сагаан мүнгэн эрдэниин шулуунда буряадууд тон дуратай юм. Хутагаяа, эмээлээ, дэрэеэ, гааһаяа, зүүдхэлээ сагаан мүнгөөр шэмэглэн гоёодог байһан юм. Мүнгэшэ дархашуул сагаан мүнгөөр гайхамшаг бүтээл хэхэдээ, сэдьхэлэй сайханиие, сүн сагаан санаа бодол, нюдөө хужарлуулан баясаха баяр түрүүлхын түлөө оролдодог байһан гээшэ. “Тобшо” гэжэ үгэ гүнзэгы удхатай, нэгэ үгэ соо олон ойлгосо багтаажа, монсогойлон тобшолжо дамжуулһан мэдээсэл, энээниие дэлгэрүүлхэ, дэлбэлэн бүри үргэн дэлисэтэй, бүри үргэн уужам удхатай болгон олондо тарааха гэһэн удхатай юм.
Байгаалидаа,тойроод байһан уһа голдоо, хада ууладаа гамтайгаар хандаха гээшэ буряад хүнэй эльгэн соо байха. Эхэ эсэгымнай, элинсэг хулинсагаймнай модо хухалжа болохогүй, булаг уһаяа бузарлажа болохогүй, наһатайшуулаа хүндэлэгты гэжэ захиһан захяа заабари мүнөө болотор мартагдаагүй, сахигдажа байһан зандаа гэжэ залуушуулдаа дамжуулха зорилго мүн урдаа табинхайбди.
Уран зохёол бидэнэй сэдьхэл бодолые доһолгон хүлгөөдэг, мэдэрэлыемнай, абари зангыемнай хубилгадаг, ажабайдалдамнай, үйлэ хэрэгтэмнай ехэ нүлөөлдэг, бидэниие хүмүүжүүлхы үүргэ дүүргэнэ. Арад зоной сэсэ мэргэн ухаан бодол, урин дулаан сэдьхэл, үндэр һайхан эрмэлзэл харуулһан арадай аман зохёолнууд бидэнэй дура буляадаг. Һүбэлгэн ухаатай, зориг хүсэл түгэлдэр хүнүүд тухай бэшэһэн уран зохёолнууд бидэнэй талархал татана ха юм.
Хүн бүхэн түрэһэн эжытэй, түрэл хэлэтэй, түрэл арадтай гээшэ. Эжын үлгын дуунай гүнгэнөөн доро үндынэбди. Түрэлхи хэлэн үхибүүдые хүмүүжүүлхэ, өөдэнь үндылгэхэ, ажабайдал ойлгуулха, эрдэм бэлигтэй болгохо, түрэл арадайнгаа гүн гүнзэгы сэдьхэлтэй танилсуулха ушарта гол үүргэ дүүргэдэг. Түрэл буряад хэлэн дээрэ бүтээгдэһэн дуунуудай, үльгэр домогуудай, оньһон хошоо үгэнүүдэй, онтохонуудай, таабаринуудай, шэлэгүүдэй уран гоёые, шэмэ шүүһые, хэлэнэй баяниие мэдэрхэдээ, хүн бүхэн бага балшар наһанһаа буряад гээшэб гэһэн мэдэрэлтэй, буряад сэдьхэлтэй, урда холын сагһаа дамжан ерэһэн баян түүхэтэй, буряад арадаараа омогорхолтой үндыхэ гэжэ найданаб. Түрэл хэлэеэ мэдэхэ, сэгнэхэ, шудалха хүн түрэл арадайнгаа сэдьхэл ойлгожо, тоонто нютагтаа, уһа голдоо, Эхэ орондоо эльгэлэн дурлажа ябаха ха юм!
Буряад орондо, арюухан Байгалай эрьедэ ажаһуудаг олон арадуудай ажабайдал, соёл болбосорол, ёһо заншал, түүхэ һонирходог хүнүүдые энэ “Мүнгэн тобшо»
сайтдамнай орожо һонирхохые уряалнаб. Буряад һайхан Эхэ орондоо дуратайгаар үхибүүдээ, аша зээнэрээ хүмүүжүүлэе гэһэн уряа сайтымнай гаршагта табяатай байдаг.
“Найдал” фондын эмхидхэһэн Грантнуудай фестивальда
18 хүнүүдэй проектнүүд дэмжэгдэжэ, туд-тудтаа 20000, 30000, 50000 түхэригэй грантнууд 18 хүндэ барюулагдахань. “Мүнгэн тобшо” сайт Интернет-проект гэжэ номинацида 1-хи һуури эзэлбэ. Мартын 21-дэ Буряад драмын театрай тайзан дээрэ амаршалга, шагнал гардуулга болохо гэжэ байна.
Энэ Грантын фестивальда ерэжэ, илагшадай баярые хубаалдахыетнай «Буряад Үнэнэй» уншагшадые уринаб.
Буряад арадтаа ямар туһа нэмэри оруулаа гээшэбиб, ямар туһа хүргэхэм гээшэб, үри бэеэ, хүбүүд басагадаа, аша зээнэрээ эхэ хэлэндээ эльгэтэйгээр хүмүүжүүлхын түлөө ямар юумэ хэхэ ёһотой гээшэбиб гэжэ өөр өөртөө асуудал табижа, шэбшэжэ, зүрхэнэйнгөө шэмшэртэр һанаашалаял даа, буряад хэлэнэй түлөө, буряад арадай түлөө үнэн зүрхэеэ, сэбэр сэдьхэлээ, хүсэл зоригоо зорюулаял даа гэжэ та бүгэдэниие уряалнаб!
та бүхэндэ амжалта хүcэе!!
Тандаа ажалай ехэ амжалта хүсэнэб. Олон дахин түрүүшийн hуури абажа байхытнай болтогай