Буряад Уласай 100 жэлэй ойн баярта зорюулжа, буряад үндэһэн оперэ зохёогоод, театрай тайзан дээрэ табиха хэрэгтэ гүрэн түрын зүгһөө 13 сая 465 мянган түхэриг мүнгэн һомологдоһон байгаа. Энэ мүнгөөр 2021-2023 онуудай туршада шэнэ оперэ зохёон бүтээгдэхэ ёһотой гэжэ зорилго табигдаа һэн. Буряадай соелой яаман хүгжэм зохёогшодой дунда конкурс зарлаад, яһала олон хүгжэмшэд энэ конкурсдо хабаадаа бэлэй. Хүгжэм зохёогшо Баир Дондоков илалта туйлажа, либретто бүтээгээ, хүгжэм зохёогоо, энэ оной ноябрь һарада “Эреэхэн” гэжэ шэнэ үндэһэн оперэ түрэл театраймнай тайзан дээрэ зэдэлхэнь гээшэ.
-Талаан бэлигтэй эрхимэй эрхим уран бүтээлшэд энэ бүтээл дээрэ ажаллаа юм. Гайхамшаг гоё оперэ харахабди,-гэжэ һананаб гээд Буряадай соёлой яаманай сайд Соелма Дагаева хэлэнэ.
Россиин арадай артист Дарима Линховоин уран бүтээлэй хүгжэмэй хүтэлбэрилэгшэ, Олег Юмов найруулан табигша, Россиин габьяата уран зурааша Даши Намдаков, “Бальжин хатан” зүжэг табилсаад мэдээжэ болоһон Сэсэг Дондокова хоёр уран зурагай талаар ажаллана.
Уран бүтээлшэд Татьяна Тышкенова (хубсаһанууд), Евгений Виноградов (гэрэл туяа) Москва ниислэлһээ ерэһэн, Арюна Булутова (мультимедиа) гэгшэд хабаадана.
Мариинска театрай (Приморско тайзан) ударидагша Виталий Шевелев симфоническэ оркестрые ударидаха юм.
-“Эреэхэн” дуури түүхын удхатай юм. 320 жэлэй саада тээ Хориин 11 эсэгын түлөөлэгшэдэй Петр I хаанда уулзахаа ошоходо, тэдээнэй дунда Эреэхэн удаган басаган ябалсаһан юм. Түүхэдэ үнэн болоһон ушар дээрэ оперэ үндэһэлнэ. Москва ошоходоо, һөөргөө бусахадаа, суг ябаһан нүхэдөө Эреэхэн удаган басаган хамгаалжа, абаржа ябаһан гэжэ гол удхань болоно. Энэ оперые табихын тулада жэлһээ үлүү ажаллажа байнаб. Хүгжэм зохёогшотой, уран зураашадтай уулзанабди, хөөрэлдэнэбди. Буряад арад түмэндөө гүнзэгы удхатай, шухала үүргэтэй ажал хэжэ байнабди гэжэ дуушад, хүгжэмшэд, уран бүтээлшэд булта ойлгонобди, ехэ харюусалгатай ажал гэжэ мэдэрнэбди. Иимэ уран урлаг бүтээхэ ажал хэжэ байхадаа, иимэ бүтээл зохёохо энэ сагта бидэ тудалдаһандаа ехэ талаантай зон гээшэбди гэжэ һананаб,- гэжэ Олег Юмов хэлэнэ.
-Ехэ һонин дуури зүжэг дээрэ хүдэлжэ байнабди. Үндэһэн оперэдэ буряадаараа дуулахабди. “Энхэ-Булад баатар”, “Бальжин хатан” зүжэгүүд байха, үшөө тиигээд “Эреэхэн” гэжэ оперэ бии болобо гээшэ,- гээд Россиин габьяата артистка Билигма Ринчинова хөөрэнэ.
-Түүхэтэ үйлэ тухай оперэ бүтэхэнь. Уран шэмэглэл, хубсаһанууд, зүүдхэлнүүд гоёнууд байха. Виталий Шевелев Владивосток хотоһоо ерэхэ. Түүхэтэ үйлэ тухай гайхамшаг гоё оперэ манай театрай тайзан дээрэ табигдахань,- гэжэ Буряадай арадай артистка Эржена Базарсадаева баяраа хубаалдана һэн.
“Зүгнэн мэдэлгэ”-“Ясновидение” гэжэ нэрэтэй Даша Намдаковай уран баримал оперые шэмэглэхэ байна. Һонирхон харахабди.
Ноябриин 21-22-то “Эреэхэн” оперын толлолго болохо юм. Биледүүд худалдагдажа эхилээ, оперэдэ дуратайшуул үрдижэ абахаяа мэдээрэйгты.
Перевод на русский язык.
Новая Национальная опера
За основу либретто национальной оперы «Эреэхэн» автором взята пьеса выдающегося бурятского писателя, ученого и общественного деятеля Базара Барадина «Ехэ Удаган Абжаа» о походе представителей бурятских родов в Москву к Петру I. Автором либретто и музыки стал композитор, член Союза композиторов России, член Союза московских композиторов, кандидат философских наук Баир Дондоков. Эскиз оперы был показан в финале открытого Конкурса на создание национальной оперы в рамках подготовки и проведения празднования 100-летия образования Республики Бурятия.
