Үнгэрэгшэ амаралтын үдэр Агын тойрогой үндэһэтэнэй дуу бүжэгэй “Амар сайн” театрай танхим соо улад зон олоороо сугларба. Сэсэгүүдэй баглаа бариһан хүнүүд ерэжэл ерэжэл байна һэн.Театрайнгаа шэнэ бүтээл харахаяа ерэһэн хүнүүдэй шарай баяртайнууд. Мүнөө хатуу шэрүүн саг байгаашье һаань, уран урлагай гоё һайхан бүтээлнүүд хүнүүдтэ урма зориг асарна ха юм. Мүнөөдэр “Амар сайн” театрай тайзан гайхамшаг дээрэ шэнэ “Модэ” гэжэ зүжэг табигдахань.
Манай эрын урдахи 209 он багаар болоһон хүннүүдэй эртэ урдын түүхэ домог уянгата хүгжэмөөр, дуу бүжэгөөр, һаргама гоё хубсаһаар, артистнарай абьяас бэлигээр халин хайлашаба. Монгол угсаатанай эртэ урдын үндэһэн байһан Модун хаан (Европодо Модэ шаньюй гэжэ алдаршаһан) Хүннүү уласай Хуянь нэрэтэ обог гарбалтай. Модун “Хүннэнүүдэй дуута һомон” гэжэ алдаршаһан түмэр зэбэтэй эшхэрдэг годлёороо ямар нэгэ шагаалса руу гэнтэ харбадаг байгаа. Тиихэдэнь хажуудань ябаһан сэрэгшэд нэгэн доро тэрэл зүг руу харбаха ёһотой һэн. Үлэжэ харбаһан хүн толгойн саазада хүртэхэ гэһэн шанга зарлиг үгтэбэ. Энэнь мориной гүйдэл дунда, нэгэн доро харбажа, дайсанай сэрэгтэ маша ехэ хороолто үзүүлхэ хэрэгтэ тон ехэ һайн һургуули болоо.
Удангүй Модунай сэрэг аймшагтайхан, түмэр мэтэ бата хүсэн болоо бэлэй. Эгээл энэ үедэ Хүннү уласай зүүн талаар нютагладаг Дунху уласай элшэд ерэжэ, наартай һайханаар хилэ залган байхын тэмдэг болгон түмэн газарта эсэхэгүй мориёо үгэхыень дурадхаба. Зүблөөн дээрэ түшэмэлнүүд нэгэ дуугаар арсаба. Теэд Модун тэдэнэй үгэ тоонгүй элшэдтэ тэрэ суута мориёо үгэжэ ябуулба. Удангүй Дунху уласһаа дахяад элшэд ерэжэ, Модунай хайрата хатанииень эрибэ.
Энэшье удаа түшэмэдтэеэ һанал таарангүй хатанаа үгэбэ. “Амташаһан хирээ гурба эрьехэ” гэһэн үгөөр Дунхугай элшэд гурбадахи удаагаа ерэхэдээ, хоёр уласай хилэ шадар байһан хүнэй байдаггүй, хооһон газараа үгэхыень баадхаба. Модун түшэмэдөө суглуулан зүблэхэдэнь, олонхинь:”Суута мориёо, хайрата хатанаа үгөөд байхадаа, тэрэ муухан бага газарые үгэхэдэ яахаб”,-гэлдэн, зүбшөөхэ тээшээ болобо. Тиихэдэнь Модун маша ехээр уурлажа, мунхаг түшэмэлнүүдые саазалха зарлиг буулгаба. “Адуун һүрэгэй байгаа сагта морин олдохо, улас орон байгаа сагта хатан олдохо. Харин элинсэгүүдэйнгээ газар нютагай багаханшье хүби алдажа болохогүй. Газар уһаяа бурханайшье эреэ һаа үгэжэ болохогүй. Газар бол уласын үндэһэн юм”-гэжэ баһа зарлиг гаргаһан юм.
Манай Ород Уласда шэрүүн түгшүүрилтэ сагай ерээд байхада, олон хүбүүднай сэрэгэй гаазарта мордожо байхада, “Модэ” зүжэг амин гол шухала болоно гэжэ хэлэхэ байнаб. Хүнэй хүл гэшхээгүй газар дайда хүйтэн Сибирьтэ байна. Манай уудам газар уһанда, ашагта малтамал баялигта хорхойтоһон хобдог һанаата хариин гүрэнүүд байна гэжэ ойлгоноб. Нютаг нугаяа, газар дайдаяа хамгаалхаяа хүбүүнднай эрэлхэг зоригтой жагсаалда зогсоно. Модун хаанай сэрэг мэтэ хатуу шанга хүсэтэй байха ёһотойбди гэһэн бодолдо абтанабди.
“Модэ” зүжэг хэд гайхамшаг гоёор бүтээгээ гээшэб? Либретто уран зохёолшо Алексей Тенчой зохёогоо юм. Олег Юмов найруулан табигша, хореограавел Окунев бүжэг уралан бүтээгшэ. Бэлигтэй үгжэм зохёогшо Саран-Туя Жалцанова-Дмитриева түргэнөөр түшэгэнэжэ, хатууханаар дайража байһан мэтэ, бүжэглэгшэдхиигээр ниидэжэ байһандал, мүнөө сагай маяг хэлбэритэй жэгтэйхэн хүгжэм зохёогоо байна. Тайзанай ара талада ханада тайзан дээрэ боложо байһан үйлэ хэрэг дэлбэлэн ойлгуулһан зурагууд сахилгаантүргэнөөр зуралзан зурагдажа байна. Энээниие Алина Лыгденова бүтээгээ юм байна. Уран зурааша Ася Лыгденова “Модэ” зүжэгые уран гоёор шэмэглэбэ. Гайхамшаг уран бүтээл “Амар сайн” театрай тайзан дээрэ мүндэлбэ.
