ХYГЖЭМШЭНЭЙ ОДО ЗАЯАН ЯЛАЛЗАНА!


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

Ородой Холбоото Уласай арадай зүжэгшэн, Буряад Уласай гүрэнэй шангай лауреат, уласхоорондын вокалистнуудай конкурснуудай дипломант, бэлигтэй дуушадай багша, хүгжэмшэн Дарима Лхасарановна Линховоиной нэрэ бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ болонхой юм.
Буряад Уласай соёл, уралиг, хүгжэм, дууриин ажал хэрэгтэ Дарима Лхасарановнагай оруулһан хубита сэгнэшэгүй ехэ юм. Уран бэлигэйнь эшэ үндэһэн хаанаһаа эхитэйб гээд һонирхоходо, иимэ байна.

СССР-эй арадай зүжэгшэн Лхасаран Линховоин РСФСР-эй габьяата зүжэгшэн Вера Лыгденова хоёр айл бүлэ болоһон хойноо Ленинградай консерваторидо дуушанай мэргэжэлдэ һурахаяа ошоһон юм. Оюутад байхадань, Дарима басаган мүндэлһэн. Тиимэһээ тэрэ эжынгээ эльгэн доро үриин һүлдэ олдоод байхадаа, хээли соо хүгжэм соносожо байгаа болоно бшуу. Агууехэ дуушадай бүлэдэ түрэһэн басаганай заяашань “хүгжэмшэн болохош” гэжэ Даримые тамгалаад, мүнөөшье болотор эбигээл дороо абаад ябана гээшэ бэшэ гү? Даримын юһэ һаратай байхада, Лодон үбгэн абын, Долгор хүгшэн эжын анхарал доро басагаа орхёод, аба эжы хоёрынь консерваторидо саашаа һурахаа Ленинград ошоо бэлэй. Балшар бага наһаниинь Оронго нютагта үнгэрөө һэн.

Дарима эрхэ тангилаар, дура зоргон соогоо хүгшэдтөө үндыһэн ааб даа. Тиигэбэшье гэнтэ өөрөө өөртэеэ дуугаралсаха, дотороо ямар бэ хүгжэм соносоһон мэтэ гүнгэнэхэ, гэнтэ зуг татаад, хүдэлэнгүй удаан абяагүй һуушаха... Хүнһөөл һаа ондоохон зангаараа аба эжынгээ һанаа сэдьхэл зобооһон аабза. Дарима табатай байгаад, эгээн түрүүшынхеэ театрта ерээ һэн. “Иван Сусанин” оперодо абань голлон дуулажа байгаа, хүгжэмһөө уяраад, Дарима гэнтэ сорхирсо бархиршоо һэмби гээд тэрэ мүнөө дурсана. Хүгжэмөөр нэбтэрһэн сэдьхэлынь уяралаар халижа байгаа ха юм. Хүгжэм шагнаад, басагамни иигэжэ уярна, иимэ ондоохон уян сэдьхэлтэй гээшэ гэжэ абань эльгэ зүрхөөрөө ойлгожо, Даримаяа хүгжэмдэ һургаха гэжэ шиидэһэн юм.

1959 ондо онсо талаан бэлигтэй үхибүүдые бүхы СССР гүрэн соо бэдэржэ, ехэ нарин, шанга шалгалта хэжэ, Ленинградай консерваториин хажууда тусхай хүгжэмэй һургуулида һуралсахаар абаһан байна. Тэдээн соо найматайхан Дарима Линховоин шэлэгдээ бэлэй.

Хүгжэмэй тусхай һургуулиин һүүлээр 1970 онһоо Ленинградай консерваторидо һуража гараа. Консерваториин һүүлээр Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрта концертмейстерээр ажаллажа эхилээ һэн. Тэрэ сагһаа 45 жэл үнгэршэбэ. Эдэ жэлнүүдтэ Дарима Линховоин зохёохы ажалаараа шалгаржа, оперын олон дуушадые бэлдэжэ, уласхоорондын үндэрзиндаатай тэмсээнүүдтэ амжалтануудые туйлаа юм. Тэдэниие нэрлэбэл, СССР-эй арадай артистка Галина Шойдагбаева, Россиин габьяата артистнууд Валентина Цыдыпова, Ольга Аюрова, Елена Шараева, Батор Будаев, Дамба Занданов гэгшэд. Дуушанай өөр тухайгаа дууһан мэдээшьегүй нюуса нөөсые нээжэ, хоолойнь дуулаха шадабариие мүлижэ, “Иигээд лэ дуулахаш, иимэхэнээр лэ дуулахадаш,хоолойш ямар гоёор соностоно гээшэб!” - гэжэ дуушаниие магтан дэмжэжэ, һургажа, илалта туйлахадань, баярлан бахархажа байхаһаа эрхим юумэн юун байхаб! Театрта ерэһэн харагшадай сэдьхэлэй хүбшэргэй дайраха, нюдөөрнь нулимсын мэлмэртэр уяруулха гээшэ ямар гайхамшаг шадабари гээшэб!

СССР-эй арадай артист Гомбожаб Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрай тайзан дээрэ алдар суута дуушадай, хүгжэм зохёогшодой түрэһэн ойдо зорюулагдаһан хөөрөөнүүд, мүн тэдэнэй намтар тухай, зохёохы ажал тухай хөөрөөн, дуу дуулаан болодог юм. Энэ хөөрөөнүүдые Дарима Лхасарановна хүтэлдэг. Зохёохы замыень түгэс һайнаар мэдэхэ, хэһэн ажалынь хүгжэмшын мэдэрэлээр сэгнэхэ, хүгжэм тухай, дуун тухай, зохёохы мэргэжэл тухайнь тон зохидхоноор, энхэрэлтэйгээр, харагшадай һонирхол алдангүй олондо ойлгосотойгоор хөөрэхэ гээшэ баһа маша ехэ шадабари, хүсэл, зориг хэрэгтэй.

Дарима Лхасарановнагай үшөө нэгэ шадабари тухай хэлэлтэй гээшэ ха. Тэрэ ямар бэ даа нарин ухаагаар, эльгэ зүрхөөрөө мэдэрдэг: энэ дуушантай ажал хэбэл, хоолойнь гоёор зэдэлхэ, дэлхэйн алишье эрхим дуушадаар ана-мана тэмсэлдэхэ, амжалта туйлаха гэжэ зүгнэн мэдэдэг юм.

Дуушанай ажалша шударгы байхада, тэрэ ехэ дуратай байдаг, баясадаг юм. Үдэр бүри үглөөнэй 11-һээ үдын хойно болотор хэшээлнүүд (репетици), үдэшэлэн дахяад репетицинүүд эхилээд, орой һүни болотор үргэлжэлдэг юм. Иигээд лэ ямаршье амаралтын үдэр, һайндэрнүүд байхагүй. “Хүгжэмдэ үнэншэ байха хэрэгтэй. Тиигэд гээд, хайша хэрэгээр хүгжэмдэ хандажа огто болохогүй. Хээ хадаа хэһэн шэнгеэр хэхэ ёһотойб гээд зорилго табидагби”,-гээд Дарима Лхасарановна хөөрэнэ.

Хүгжэм тухай өөрынь мэдэсэеэ дуушантай хубаалдаха, зааха, заһаха, сэдьхэлэйнгээ ульһа хубаалдаха…

Хүгжэмшэнэй иимэл жаргалтай хуби заяан!

Багша

Лодон үбгэн абань, Долгор хүгшэн эжынь хоюулаа Ага нютагтаа, Буряад Уластаа мэдээжэ багшанар байһан гээшэ. Тэдэ хоёр аша басаган Даримаяа зандаржа, хараажа байгаагүй, буряад арадай һургаал заабари хэлэхэ, өөһэдынгөө абари зангаар жэшээ боложо, аятайханаар заабарилан хүмүүжүүлээ гээшэ һэн ха гээд мүнөө Дарима Лхасарановна дурсан һанадаг юм.

Саяан уулын хормойдо нютагтай Лыгденовтэн нагасанарайнь угта багшанар байгаа, тэдэнэр үндэр гэгээрэлтэй улад байгаа, байнашье бшуу. Тиимэ һэн тула хоёр тээһээ шуһаар дамжан ерэһэн багшын шадабари тэрээндэ байгаа гээшэ ха. Хитадай Бээжэнэй консерваторидо хүгжэм заажа байхадань, тэрээндэ “лаоши” – багша гээд хандадаг байгаа. Бээжэндэ зааһан шабинар соонь уласхоорондын хэмжээндэ илалта туйлаһан дуушад байха.

Буряад Уласай габьяата артист Ганбаатарын Ариунбаатар “Кардиффын аялганууд” гэһэн дээдын дээдэ дуушадай тэмсээндэ илалта туйлахадань, бидэнэр ямар ехээр бахархаа, омогорхоо һэмбибди. Уласхоорондын тэрэ ехэ тэмсээндэ монголоороодуулажа, орон нютагайнгаа уужам уудамые магтажа, сэдьхэлэйнгээ гүнзэгые бидэнтэй хубаалдажа, дуугаараа элирхэйлжэ байхадань, гайхамшаг байгаа һэн. Дуушанай энэ ехэ илалтадань багшынь аша габьяа тон ехэ. Ариунбаатар Монгол гүрэнэй сэнхир дэлгэстэ өөр тухайнь дамжуулгада Дарима Лхасарановна багшынгаа маша ехэ һургуулида һураһамби, багшатаяа суг хамта ехэ ажал хээ һэмди гэжэ хөөрэжэ байгаа һэн.

Лхасаран Линховоин, Дугаржаб Дашиев, Саян Раднаев, Владимир Буруев дуушад мэндэ ябахадаа, Дарима Лхасарановнагай хэшээл шагнаха, заалгаха дуратай һэн. Мүнөөдэрэй залуушуул Дарима Линховоиной хэшээл абаха дуратай байдаг. Энэ оной мартын 14-дэ Дж.Пуччиниин “Тоска”, апрелиин 3-да Дж. Вердиин “Бал-маскарад” дууринуудта анхан манай оперно театрта ажаллажа байһанаа, мүнөө Санкт-Петербургын Мариинскэ театрай гол дуушад болонхой Ганбаатарын Ариунбаатар, Аюна Базаргуруева, Савва Хастаев гэгшэд дуулажа, Буряад Уласай арад зониие баярлуулба гээшэ. Буряад Уласаа, буряад арадаа түлөөлжэ ябаһан абьяас бэлигтэй залуу дуушадые шагнаха бидэ ямар гайхалтай талаантай зон гээшэбибди!

Уралигай одон ялалзажал байг лэ!

Аба эжын алдар нэрэдэ хүрэмэ ажал хэхэ, буряадби гэһэн нэрээ хараха, урлаг хүгжэмдөө үнэншэ байха. Иимэл даа уран бэлигтэй буряад эхэнэрэй амин гол зорилгонь. Буряад ороноймнай хадата Саяанһаа, талата Агаһаа уг гарбалтай Дарима Лхасарановна Линховоин ажабайдалай орёохон сагай болоошье хада, илалта туйлаад, халуун альга ташалганай баярай сагташье Буряад орон нютагаа, үбгэн аба эжыгээ, түрэһэн аба эжыгээ дурсан һанадаг юм.

Ами наһанайнь сахюусад болоод, тэдэнэрынь тэнгэриһээ басагандаа туһалжа, баярлажа, хайрлажа, хамгаалжа байһан мэтээр һанагдадаг. Буряад хүндэ угай сахюусад гэжэ байдаг юм даа. Хатуу шэрүүн сагта үриеэ үмөөрэн аршалдаг, баярай сагта үмэгшэлэн үргэдэг юм. Нютагай сахюусадай үршөөл хайраар, буян хэшэгээр, арюун һүлдөөр бөөмэйлүүлэн, хүн бүхэн ажамидардаг юм.

Дарима Лхасарановнагай угайнь сахюусад, заяанайнь заяаша тэрэниие аршалжа, хэлэ аманһаа, атаархал жүтөөнһөө хамгаалан халхалжа, уран бэлигтэй хүгжэмшэнэй одо заяан огторгойн үндэртэ ялалзажа байхань болтогой!

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(0 голосов, в среднем: 0 из 5)