Эхирэд-булагад гарбалтаниие мунгааһан
үгүүлэлнүүд бии:
Һүн далай эхэтэй
эрьедэ олдоһон эхирэд,
Хоймор уула эсэгэтэй
Бухын нүхэнһөө олдоһон булагад.
Энэ үгүүлэл олбол эртэ анхан сагта эхирэд угай зон
Загаһа олзоборилжо амидардаг, харин булагад зон адууһа мал эрхилдэг байгаа гэһэн эшэ үндэһэтэй.
Һэнгэлдэрэй басагад
Һэндэгэр, һандагар,
Шонын басагад
шубуу, галуундли.
Урда холын сагта нэгэ хүн хүбүүндээ һамга зууршалжа, эхирэд угай һэнгэлдэр айлайдай үглөөгүүр оробо ха. Һэнгэлдэр айлай басагад һаял бодожо, үһэ зүһэеэ һамнангүй, орон дээрээ һууһан гэдэг. Харин шоно угай айлайда ороходонь, тэдэнэй басагад үни бодонхойнууд, сэбэр сэмсэгэр юумэд угтажа байһан гэдэг.
Булагад угай готол зон тухай иимэ иимэ үгүүлэл хэлсэдэг:
Горхо хараагүй аад,
Готол гуталаа тайлаа.
Урдань аба хайдагта (зэгэтэ абада) готол угай хүн хабаадалсаба ха. Нэгэтэ ангуушад зорюута тэрэниие наадалжа: “Горхон харагдаба, гуталаа тайлагты!” – гэжэ
Һүхирэлдэбэд. Тиихэдэнь готол угай хүн этигэжэ гуталаа тайлаад, ганзагадаа уяһан гэдэг.
Тэнгэриин дуунһаа айжа,
тэргэ доро ороһон баяндай гэдэг.
Ургын узуурһаа олдоһон обогон.
Урдань нэгэ залуу бсаган хээлитэй болоод,
эхэ эсэгэдээ хашагдахадаа: “Би ургы эдеэ һэм!”-
гэһэн. Тиигээд тэрэ хүбүүндээ “Ургын узуурһаа олдоһон обогон” – гэжэ нэрэ үгөө юм гэлсэдэг.
“Найдаковские чтения” хуралдаанда Сергей Бабуевай элидхэл.
