Апрелиин эхеэр Ага тойрогто жэгтэй һонин үйлэ хэрэгүүд боложо үнгэрбэ. Түрүүшын үдэр “Тэнгэриин бэшэг гэһэн монгол уран бэшэгэй үзэмжэ, “Домог” гэһэн нооһоор гоё гоо бүтээлнүүдые урлагшадай ажалнуудые харалга нээгдэбэ. Улас хоорондын энэ ехэ хэмжээндэ хабаадахаяа
Буряад арадай уран зохёолшо, алдар суута ирагуу найруулагша Баир Дугаров, “Буряад соёлой түб” хүтэлбэрилэгшэ, “Буряад соёлой музей” гэһэн Олониитын жасын президент Сергей Соткинов (Эрхүү можо), монгол уран бэшэлгын “Тэнгэриин бэшэг” түбые хүтэлбэрилэгшэ Маргарита Дамбаева (Буряад Улас), Монгол уран бэшэлгын эрхим ажалтан Лхагвийн Тувшинжаргал (Монгол Улас), Монголой арадай уран урлагай академиин багша, нооһоор урлалгын эрхим ажалтан Орсоо Долгорма (Монгол Улас), “Сайнуу” үйлэдбэриин эрхилэгшэ Дэмбрэлэй Дугарсурэн (Хитад Улас, Бээжин хото), “Содон” үйлэдбэриин эрхилэгшэ Тугэмэл (Хитад Улас, Үбэр-Монгол) болон бусад Ага нютагай дэбисхэр дээрэ айлшаар бууба. Үбэр-Байгалай хизаарай засагай газарай түрүүлэгшын орлогшо, Агын Буряадай тойрогой захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Бата Доржиев тойрогой засагай газарта айлшадые угтан абаба. Уулзалгын үедэ түрэл хэлэн, соёл болбосорол, уран урлаг, нооһо шанартайгаар үйлэдбэрилгэ тухай аша туһатай хөөрэлдөөн болобо.
-Түрүүшынхиеэ хуушан монгол бэшэг Улаан-Баатарта Сухэ-Баатарай нэрэмжэтэ талмай дээрэ хараад, тон ехээр гоёшоогоо һэнби. Тиихэдэ намда монгол бэшэгэй түүхэ, гүнзэгы удха тухай хөөрэжэ үгөө бэлэй. Гурбан гүрэнэй эрхим уран бүтээлшэдэй ерээд, Ага нютагаархинда хэжэ байһан ажалаа харуулжа байхада баяртай байнаб,-гэжэ Бата Доржиев хэлэбэ.
-Арадай һуудал байдал харуулһан тосхон Хулун-Буирта байдаг юм. Тэндэ һэеы гэрнүүдтэ буряадуудай байра байдал харуулһан үзэмжэ байдаг юм,-гэжэ “Сайнуу” үйлэдбэриин эрхилэгшэ Дэмбэрэлэй Дугарсүрэн хөөрэбэ.
“Далитэ” түбтэ дэлгээгдэһэн уласхоорондын “Домог” үзэсхэлэн харахаяа ерэһэн хүнүүд үзэсхэлэндэ табигдаһан монгол уран бэшэг хаража, нооһоор бүтээһэн хубсаһануудые һайхашаажа, баярлаһан, урмашаһан, гайхаһан байна. Балма багшын «Залуу наһан», Ольга Тубановагай «Бэшүүрэй алтан», Цэнгэлэй Цэнгэлэй «Байгал далай», Орсоо Долгормагай «Монголой аялга» гэһэн нооһоор нэхэгдэһэн хубсаһанай уран бүтээлнүүдые залуу басагадууд гоёхоноор алхалалдан харуулаа һэн.
“Алтан гадаһан” орденто Лхагвийн Тувшинжаргал ута сагаан саарһан дээрэ “Алтан үлгы Агамнай” гэжэ олон зоной хараһаар байтар бэшэжэ, улад зоной нюдэ хужарлуулба.
Буряад Уласай олониитын эдэбхитэй ажал ябуулагша Дамдинай Дарима Шэнэхээнһээ уг гарбалтай юм. Тэрэ Сүүгэл дасанай магтаал монгол бэшэгээр уранаар бэшээд олоной үзэмжэдэ табяа юм. Дарима Дамдинова Сүүгэл дасанай магтаал ирагуу гоёор дуулажа, улад зоной шэхэ шэмэглэбэ.
Бултадаа тойрожо, олоороо хабаадажа “Найрамдалай хибэс” бултанай гараар бүтэбэ. Илангаяа залуушуул, үхибүүдэй олоороо һонирхол дүүрэн харахадань, хабаадахадань баярламаар байгаа һэн.
“Далитэ” түбтэ “Домог” үзэсхэлэн харахаа ерэһэн хүн зон үзэмжэдэ табигдаһан уран биирээр бэшэгдэһэн монгол бэшэг, уран гараар бүтээгдэһэн нооһон хубсаһануудые хаража, нюдөө баярлуулба, үнинэй уулзаагүй хүнүүд уулзаба, сэдьхэлээ ханатараа хөөрэлдэбэ.
Хоёрдохи үдэр, апрелиин 6-ай үдэр Агын хүүгэдэй урлагай байшан соо Могойтоһоо, Дулдаргаһаа, Согто-Хангилһаа, Амидхаашаһаа залуушье, наһажаалшье хүнүүд ерэжэ нооһоор урлал тухай эрдэм-шэнжэлгын хөөрэлдөөндэ эдэбхитэй хабаадаба. Нооһоор урлалда шадамар бэрхэшүүл болоһон эрхимүүд (мастер) шадабарияа, дүй дүршэлөө хубаалдаба. Эндэ ерэһэн хүн бүхэндэ нооһо баряад, өөрөө туршаад үзэхэ арга боломжо олгобо. Юунһээ эхилхэб, яагаад нооһоо дэлгээхэб, яагаад хэб хэхэб, юугээр нооһоо норгохоб, ямар аргаар нооһоо сохихоб гэхэ мэтээр мастернууд урлалай үндэр шадабари харуулба. “Байгал” театрай ажалай ветеран, Буряадай габьяата зүжэгшэн Юлия Золотоева өөрынгөө уран гараар бүтээһэн дэгэл, малгай, шляпа, гутал гэхэ мэтэ бүтээлнүүдые харуулжа байгаад, олон юумэндэ хүнүүдые һургаба. Долгормаа багша, Балма багша, Юлия Золотоева гэгшэд асууһан асуултануудта дүүрэн харюу үгэжэ, иигээд хэдэг юм гээд мастер-класс харуулба. Юудэн малгайн хэб абалсаан, бэе бэедээ нооһо хубаалдаан, утасаа абалсаан, шаг-шууяатай, хүхюутэй, хүгжэлтэй уулзалга болобо. Ажал хэрэгээр дүүрэн, амжалта түгэс үдэр үнгэрбэ.
Эндэ үшөө юун гэжэ нэмэжэ хэлэлтэйб гэхэдэ, нооһоор урлал хэхэдэ, сэбэрлэгдэһэн, янзалагдаһан нооһон хөөбэри бултанда хэрэгтэй болоно гээшэ. Иимэ сэбэрхэн, сагаахан нооһо үйлэдбэрилдэг, хэрэглэгшэдтэ худалдадаг “Руно” гэжэ ажахы байна. Агын дүүмэһөө зүүн тээшээ ошожо, Бадмажаб Басарсадаевич Долгоржаб Батоевтоной байгуулһан "Руно" үйлэдбэриин хэжэ байһан ажал хэрэгтэй танилсахаяа, уласхоорондын хэмжээнэй “Нооһон зам” гэһэн шэглэлээр ажалладаг зон ошожо хараа юм. Нооһо угаадаг, һамнадаг, сэбэрлэдэг, зөөлэхэн сагаан алтан болгодог станогуудые, оёдолой машинануудые тэдэнэр һонирхон хараба. Нооһоор уранаар урлагшад хэлэхэдээ: “Агын нарин нооһото үүлтэрэй хониной нооһон шанар шэнжээрээ урлалда ехэ таарамжатай байна. Хаанахишье нооһонһоо эрхим дээдэ тээ байна” гэжэ тэмдэглэбэ.
Бадмажаб Базарсадаевай үйлэдбэриин талмай дээрэ харахада, 10-аад гаран элдэб янзын ажал бүтээдэг мүнөө сагай технологиин аргаар ажалладаг түхеэрэмжэнүүд, станогууд, оёдолой машинанууд байна. Бүхы түхеэрэмжэнүүд (станогууд) өөһэдөө хүдэлнэ. Нэгэ хүн хэдэн станогуудые адаглажа байна. Эдэ түхеэрэмжэнүүдые хаанаһаа худалдажа абаабта гэжэ асуухадамни: “Хитадай Шанхай хотоһоо захижа асаруулаабди. Ямар ажал хэхэ түхеэрэмжэ хэрэгтэйб гэжэ ойлгуулхадамнай, зохёогоод, дархалаад бидэндэ үгөө юм гэжэ тэдэ хөөрэнэ. Юрэдөө би ехэ гайхааб, нэгэ машина нооһон хөөбэреор хүнжэл оёжо байна. Нүгөө машина һамнана, саада тээхинь сэбэрлэнэ, угаана... Саб сагаан хөөбэри нооһон нюдэндэ уринаар харагдана. Одоол сагаан алтан. Бадмажаб Долгоржаб Базарсадаевтан ямар бэрхэ зон гээшэб!
Монгол уран бэшэгэй багша Лхагвийн Тувшинжаргал ута сагаан саарһан дээрэ “Руно. Сагаан алтан” гэжэ монгол уран бэшэгээр бэшээд, зурагаа Базарсадаев Бадмажаб Долгоржаб хоёрто бэлэглэбэ.
Мал ажалтай буряад арад зон анхан сагта малайнгаа арһа шүрбэһэ, нооһо ноохой ажаллаад, толгойһоо эхилээд хүл хүрэтэр хубсалаад ябадаг байгаа. Мүнөө сагай эрилтээр тааралдуулаад, хонинойнгоо нооһоор гоё гоо хубсаһа урлажа, шэрдэг хүнжэл оёжо, хүн зондоо хэрэгтэй хэрэгсэл үйлэдбэрилжэ байхадань тон ехэ баярламаар байна.
Хонгорхон хониноймнай хэшэг баян даа!
