БУРЯАД СУДЛАЛ:ҮСЭГЭЛДЭР, МҮНӨӨДЭР, ҮГЛӨӨДЭР


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

Энэ оной сентябриин 22-то Монгол Уласай ниислэл Улаан-Баатарта “Буряад судлал: үсэгэлдэр, мүнөөдэр, үглөөдэр” гэһэн сэдэбээр уласхоорондын эрдэм-шэнжэлгын хуралдаан боложо үнгэрбэ. Тус хуралдаан “Буряад судлал академиин” байгуулагдаһаар 10 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан байгаа.

Буряад судлалай академи 2008 ондо байгуулагдажа, буряад арадай түүхэ, хэлэ бэшэг, ёһо заншал гэхэ мэтэ амин шухала асуудалнуудаар эрдэм шэнжэлгэ хэдэг эрдэмтэдые, оло ниитын эдэбхитэдые нэгэдүүлэн ажалаа эхилээ бэлэй. Г.Гантогтох, Г.Цэрэнханда, Л.Оюунцэцэг, Д.Хандажаб, А.Самбуу, Г.Батцэрэн, Б.Ууганбаяр, Р.Чултэмсэрэн, М.Одмандах, Б.Чинзориг болон бусад үүсхэн байгуулагшад эхи табиһан юм. Хүбсэгэл аймагай Мүрэн хотодо “Дархад, Буриад судлалын зарим асуудал”, Дорнод аймагта “Буриад юртэмсэ: үзэл баримта ба хэлэ соёлын бодолго”, “Буриад судлалай тулгамдаһан асуудалнууд”, “Буриад хэлэ аялгын хүгжэлгэ”, Улаан-Баатарта “Нүүдэлын соёл иргэншил ба буряад монголшууд”, Дорнод дээдэ һургуулида “Буряад арадай дуунай хэлэ соёлой судалгаа”  гэхэ мэтэ олон  янзын асуудалнуудаар эрдэм-шэнжэлгын хуралдаанууд олон дахин эмхидхэгдэһэн байха юм.  “Буриад судлал” гэжэ сэдхүүл 7 дахин хэблэгдээд байна. Энэ сэдхүүлэй хуудаһанууд дээрэ түүхын мэдэгдээгүй баримтануд, хэлмэгдэлгын хатуу шэрүүн жэлнүүдтэ хосорһон буряадууд тухай толилолгонууд, арадай дуунууд, ирагуу найраг, буряадуудай хубсаһа хунар, эдеэ хоол гэхэ мэтэ сэдэбээр һонин-һонин шэнжэлгэнүүдээр толилолгонууд хэблэгдэһэн юм.

Хүршэ гүрэнүүдэй эрдэмтэдтэй харилсаа холбоо тогтоожо, буряад арадай түүхэ, ажабайдал, ажахы, соёл уламжалал, ёһо заншал гэхэ мэтэ олон талын шэнжэлгэ, судлал хэһэн  эрдэмтэдэй үгүүлэл, шэнжэлхы  ажалнуудые “Буриад судлал” сэдхүүлдэ хэблэгдэдэг юм.

Үнгэрһэн арбан жэлэй хугасаа соо тон ехэ ажал хэгдэһэн байна.  Монгол Уласай Шэнжэлхэ ухаанай академиин Хэлэ зохёолой болон түүхын хүреэлэнэй шугамаар арбаад удаа, Буриад судлалай шэглэлээр  хоёр экспедици эмхидхэгдэжэ, Монгол  орондо ажамидардаг буряад улад зоной  ажаһуудаг нютагуудаар түүхын, уг удамай зүйлөөр, аман зохёолой болон бусад шухала асуудалнуудаар сурбалжалга хэгдэһэн байна.

Буряад судлал болбол Монгол ехэ шэнжэлгэ судлалай нэгэл һалаа мүшэр гээшэ ааб даа.

Монгол Уласда буряад арадай судлалай бата бэхи һуури табигшад академик Б.Ринчин, эрдэмтэд Х.Пэрлээ, Х.Нямбуу, Г.Гантохтох, Б.Сумьябаатар, Ж.Цолоо болон бусад болоно. Энэ хэрэг саашань үргэлжэлүүлһэн эрдэмтэд Г.Гантогтох, Ц.Цэрэн, Т.Галсан, Г.Бат, Т.Цэрмаа, А.Оюунтунгалаг, Б.Ширнэн, С.Алтанцэцэг, Б.Нацагдорж, Л.Оюунцэцэг, Ж.Чулуунбаатар гэгшэд тус тусдаа өөр өөрын шэглэлээр эрдэм шэнжэлгын ажал бүтээһэн юм. Эрдэм шэнжэлгын ажал үргэлжэлһөөр.

Буриад Судлалай академиин Юрэнхылэгшэ, Монголой Буряадуудай Түб Холбооной Түрүүлэгшэ, Хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор, профессор, сагаан малгайта Хуасай омогой Мягмарсурэнэй Одмандахын элидхэлһээ нэгэ хэһэг анхарбал, иимэ байна:

-Буряад залуу эрдэмтэд урган бодожо байна. Бэлэдхэл таһалдангүй, залгамжалан хүгжэхын бодито боломжо нээгдэнхэй юм. Ахамад эрдэмтэд ба залуу судлаашад нягта холбоотой байхые хангаха хэрэгтэ анхаралаа хандуулнабди.

Дорнод аймагта 1994 ондо “Алтаргана” нааданай байгуулагдаһанһаа хойшо, буриад судлал  шэнээр хүгжэжэ эхилээ, буряадаа гэһэн хүнүүдэй сэдьхэлдэ урма зориг бадараа, буряадуудай асуудалаар һонирхол, анхарал шэнэ хэмжээндэ гаража, эрдэм шэнжэлгын ажалда нэмэри оруулагдажа, томо үйлэ ябадал хэгдэдэг боложо байна.

Тиимэ ушарһаа “Алтаргана” нааданай түүхын аша холбогдол, ерээдүйн ашаг үрэ ба үүргэ тон ехэ.

2008 онһоо хойшо жэл бүри “Буряад хэлэнэй олон улсын үдэр” гэжэ буряад хэлэнэй баяр бүтээдэгбди. Энэ үдэртэ Үбэр-Монголой, Буряад Уласай, Монгол ороной оюутад сугларжа, түхэреэн шэрээ болодог, дуу хүгжэм зэдэлдэг, ирагуу найраг уранаар  уншалга болодог юм.

Буряадай Гүрэнэй Ехэ һургуулиин Зүүн зүгэй институдэй Буряад хэлэ шэнжэлгын Түбэй хүтэлбэрилэгшэ Александр Елаев Буряад Судлалай академиин 10 жэлэй ойн баяраар амаршалба. Буряадай Гүрэнэй Ехэ һургуулиин багшанар Лариса Халхарова, Гарма-Ханда Гунжитова гэгшэд амаршалгын үгэнүүдые хэлээд, ректор Николай Мошкиной гар табилгатай Баярай бэшэг профессор Одмандахта барюулба.

Буряад Уласай толгойлогшын захиргаанай газарай түлөөлэгшэ Ринчима Романова, Буряад Уласай Болбосоролой ба эрдэм ухаанай яаманай мэргэжэлтэн Жаргалма Дондокова гэгшэд баяр баясхаланай үгэнүүдые хэлэжэ, юрөөлэй һайхан үгэнүүдые хэлэбэ.

“Буряад Үнэн” һониной сурбалжалагша Намжилма Бальжинимаева ажалша коллективэй зүгһөө 10 жэлэй ойн баяраар амаршалаад, “Буряад Үнэн” һониноо, “Байгал”, “Байкал” сэдхүүлнүүдые бэлэглэбэ.

Монголой, Ородой, Үбэр-Монголой эрдэмтэд һонин-һонин элидхэлнүүдые олоной анхаралда табиба. Бүхыдөө 80 гаран айлшад хуралдаанда хабаадаба. 20 гаран элидхэлнүүд олоной һонорто табигдаба. Һанамжанууд, бодолгонууд, дурадхалнууд, сэдьхэлэй дулаахан үгэнүүд зэдэлжэ, хуралдаанай ажал үндэр хэмжээндэ үнгэрбэ.

Намжилма БАЛЬЖИНИМАЕВА

С уважением,

Намжилма Нанзатовна
+7 924 452 62 04
http://mungen-tobsho.com/

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(1 голос, в среднем: 5 из 5)