МИНИИ УГ ГАРБАЛ
Мүрысөөнэй аша үрэ
“Хэлэн, түүхэ, соёл, үндэһэн ёһо заншал, оюун ухаанай дээжэ – эдэ бүгэдэ шухалын шухала болоно, гүрэн түрын, ниигэмэй зүгһөө энээндэ хододоо анхарал хандуулагдаха” гээд 2015 он Уран зохёолой жэл гэһэн зарлигта гар табихадаа, Президент хэлээ һэн. Буряад хэлэн ба уран зохёол Россиин олон үндэһэтэнэй агууехэ ссоёлой нэгэ хубинь гээшэ. Буряад хэлэеэ ород хэлэнтэй адли тэгшэ улас түрын хэмжээндэ үзэжэ, түрэлхи хэлэнэй хүгжэлтэдэ үхибүүдэй оруулжа байһан нэмэри хадаа ород уран зохёол шудалалгада түрүүшын алхам, оруулһан хубитань болоно. Энэ болбол буряад арад түмэн гээшэбди гэһэн мэдэрэл, мүн өөрын ажамидарал хадагалан үлдээхэ хэрэгтэ арга ашаг болоно. Мүнөөдэрэй байдал ойлгохын тула бидэнэр үнгэрһэн үе саг шэнжэлэн бодомжолнобди. Арадай түүхэ бүлын түүхэтэй нягта холбоотой, бүлын хубида болоһон ушарнууд, түүхэтэ хүнүүдэй хуби заяан, тэдэнэй ажал хэрэг бидэнэй анхарал татана.
Арад түмэнэй түүхэ уг гарбалай унгиһаа эхи абана. Угай һарбаалжан түүхын гүн руу абаашана. Уг гарбалаа шэнжэлхэдээ, үхибүүд түрэл арадайнгаа түүхэ, өөрын элинсэг хулинсагай ажабайдал мэдэхэ болоно, мүнөө мэндэ байһан түрэл гаралтаяа танилсана.
Мүрысөөнэй тобшо тайлбари
Мүрысөөндэ һургуулиин наһанай үхибүүд хабаадаха. Уг гарбал, удам түрэл тухайгаа зохёол (сочинение) бэшэхэ. Буряадаар бэшэбэл һайшаагдана.Хажуудань нэмэжэ угай бэшэг, һарбаалжан, угайнгаа сүлдэ тэмдэг гоёор зураха, уранаар дархалхада һайшаагдана. Бүтээлнүүд гар урлалаар зурагдаһан, гү али графическэ дүрсөөр тусхай программаар бүтээгдэһэн байхада зүбшөөгдэнэ.
Мүрысөөндэ хабаадагшадай ажалнууд “Мүнгэн тобшо 3D» сайт дээрэ толилогдохо, мүн иимэл нэрэтэй видеосубагта (You Tube) табигдаха байна. Мүрысөөнэй боложо байһан хугасаа соо сайтын хуудаһан дээрэ уншагшад һанамжаяа мэдүүлхэ, шэлэн һунгаха аргатай. “Арад түмэнэй шэлэмэл ” гэһэн шагнал илагшадта аминдаа барюулагдаха.
Соёл урлагай мэдээжэ ажалтанһаа, засаг түрын болон олониитын түлөөлэгшэдһөө бүридэһэн шэлэн шүүгшэдэй комисси наһа наһаарнь ангилан илагшадые шалгаруулха байна.
Мүрысөөндэ илагшад дипломуудта, шагналнуудта, бэлэгүүдтэ хүртэхэ байна. Буряад хэлэн дээрэ номууд, медиазүйлнүүд, интернедээр харилсаха хэрэгсэлнүүд шагналнуудта орохо.
Зохёон байгуулха газар
Мүрысөөн Буряад Уласай болон Россин газар дэбисхэр дээрэ интернедэй аргаар үнгэрхэ юм.
Мүрысөөнэй ажалнууд “Мунгэн Тобшо 3D” сайт дээрэ, мүн иимэл нэрэтэй видеосубагта (You Tube) байршуулагдаха.
Хабаадагшад
Бүхы дэлхэйн үнсэг бүхэндэ ажаһуудаг һургуулиин наһанай үхибүүд интернедэй туһаламжаар мүрысөөндэ хабаадаха аргатай.
Мүрысөөнэй зорилго болон үүргэ
Түсэл бэелүүлгын шэглэл:
Бүмбэрсэг дэлхэйн алишье үнсэгтэ ажаһуудаг буряад үхибүдые Буряад Уласдаа, Эхэ нютагтаа эльгэтэйгээр, омогорхолтойгоор хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ хабаадуулга.
Уг гарбалай түүхэдэ үхибүүдэй һонирхол түрүүлхэ.
Арад түмэнэй ба гэр бүлын һүр һүлдэ дээшэлүүлхэ.
Мүрысөөнэй ашаг үрэ иимэ зорилготой:
Үхибүүдтэ шэнжэлхэ ухаанай дүршэл дадхааха.
Буряад хэлэеэ һайн мэдэдэг болгохо.
Уг гарбалай эшэ үндэһэ (генеалогическое древо) харуулхадаа, видеобэшэлгэ бүтээхэдээ, зохёол бэшэхэдээ үхибүүд мүнөө сагай цифровой шэнэ арга боломжонуудые хэрэглэжэ һураха.
Үхибүүдэй буряад түүхэ, гэр бүлын намтар һонирхохо, шэнжэлхэ ажал хэрэгтэ дэмжэлтэ үзүүлхэ.
Мүрысөөнэй шатанууд
1 шата. Бэлэдхэхэ. Улаан-Үдэ хото. Интернет. 2017 оной январь – 2018 оной сентябрь-декабрь.
2 шата. Мүрысөөн байгуулга. Буряад Улас. Интернет. 2019 оной январиин 1-һээ – 2019 оной октябриин 1 болотор.
3 шата. Дүгнэн элирүүлгэ. Улаан-Үдэ хото.Интернет.
2019 оной ноябрь.
Номинацинууд
Эрхим түүхэ.
Эрхим зохёон бэшэлгэ.
Эрхим угай һарбаалжан.
Эрхим видеобэшэлгэ.
“Арад түмэнэй шэлэмэл эрхим” шагнал
Наһа наһаарнь гурбан анги болгожо илагшадые шалгаруулна:
һургуулиин бага наһанай хүүгэдүүд.
һургуулиин дунда наһанай хүүгэдүүд.
һургуулиин аха наһанай хүүгэдүүд.
Мүрысөөниие хүтэлбэриин түсэб
Нэгэдэхи шата
Зохёон эмхидхэхэ хороо байгуулха. Мүрысөөнэй дүрим болбосоруулха ба баталха. Мүрысөөн тухай мэдээсэл Буряад Уласай һургуулинуудта дамжуулха. “Мунгэн Тобшо 3D” сайт дээрэ техническэ болон видеобэшэлгын субаг бэлдэхэ ажал хангажа байха.
Хоёрдохи шата
Зохёолоо бэшэжэ бэлдэхэ, мүрысөөндэ эльгээхэ хэрэгтэ һургуулиин һурагшадта туһалха. Зохёон бэшэлгэ, видеобэшэлгын кино, гар зурагай бүтээл «Мунгэн Тобшо 3D» сайт болон видеобэшэлгын субагта табиха. Олониитын һонорто мүрысөөн тухай мэдээсэл тарааха. Шэлэн шүүгшэдэй комисси байгуулха. Мэдээсэлэй дэмжэлтэ бүридхэхэ.
Гурбадахи шата
Шэлэн шүүгшэдэй ажалай газар түхеэрхэ. Мэдээсэлэй дэмжэлтэ бэлдэхэ.
Дүрбэдэхи шата
Хүтэлбэриин түсэб болон шагнал гардуулха ёһолол бэлдэхэ. Шагнал гардуулха ёһололой газарта техникэ түхеэрэлгын, мүнгэн шагналай асуудалнуудые бүрин шиидхэхэ. Ажал хэрэг бүтээлгэ. Мүрысөөниие үүдхэн байгуулагшад ба тэдхэгшэдтэ тоосохо.
Засаг түрэ хүтэлбэрилэгшэдые, буряад хэлэнэй багшанарые, түрэлхидые, гэгээрэлэй, соёлой ажалшадые, сэтгүүлшэдые ба тэдхэн туһалагшадые мүрысөө бүтээхэ ажалда туһа нэмэри оруулхые уряалнабди.
Мүрысөөнэй уг зорилгые зүрхэндөө дүтөөр абаһан таанадта баярые хүргэнэбди! Асуудалнууд, һанамжанууд ба тайлбаринуудые хүлеэн абахабди.
