БУРЯАД-МОНГОЛШУДАЙ ЗАН ЗАНШАЛАЙ АБДАР УУДАЛАЯ!


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

Буряад-монгол хүн сагаан үнгые ехэ эльгэлдэг заншалтай. Сагаан пулаад бэлэглэдэг. Сагаан һарын

шэнын нэгэндэ сагаан дэгэл үмдөөд, сагаан мори унаад ябадаг. Айлда ороод, сагаан эдеэнһээ

ама хүрэдэг. Аян замда ябаха хүнэй хойноһоо һүнэй дээжые үргэдэг.

Түрүүн үргэхэ хүнэй һүнэй дээжэһээ альган дээрэнь дуһаажа үгэдэг.

Нохойн гүлгэ тэжээхэдээ, гэртээ оруулаад, һү уулгадаг. Юрэ бэшэ зам,

үйлын эхиндэ заал һаа һүн оролсодог. Үһэеэ хайшалуулхадань,
холо газар мордоходонь, һургуулида орохо, сэрэгтэ ошохо болоходонь,
хүндэ һү уулгадаг.

Буряад-монгол хүн хара үнгые муу үйлэтэй гэжэ тоолодог. Хара дэгэл оёхо
ёһогүй. Хара юумэ хүндэ бэлэглэхэдээ, дээрэһээнь сагаан юумые
нэмэрилэн табижа баридаг.

Буряад-монгол хүн юһэ (9) тоое үлзытэй (жаргал асардаг) тоо гэжэ сэгнэдэг.
Тиимэһээ хүүгэдэй юһэ наһа хүрэхэдэ, бүһэ доронь түмэрлигөөр хэһэн
юһэн үнгэтые зүүлгэдэг. Энээнээ арба наһатай болоторнь зүүлгэдэг юм.

Буряад-монголшууд нара зүбые ехээр хүндэлдэг гуримтай. Юумые тойроходоо,
нара зүб эрьежэ хурайлдаг. Холо газар ябаха болоходоо, нара зүб
эрьеэд гарадаг. Нара буруу хүдэлэлгэниие сээрлэдэг байна.

х х х

Гар хуруугаа арбагануулан, шарбагануулан, далаганажа байгаад ярихые
сээрлэдэг. Хүн гараа хүдэлгэнгүй дуугаралдаха ёһотой. Нюур амаяа
багаар хүдэлгэжэ, түб түбшэн байха ушартай. Хэтэрхэй ехээр энеэжэ,
нюураа уршылгахагүй. Ехэ шангаар, хашхаржа дуугархагүй. Хүнэй
хэлэхэдэ, бэеэ баряад, абяагүй шагнаха.

Хүниие сохихо, хүзүүдэхэгүй, хүндэ огсом шэрүүнээр хандахагүй. Хүнэй
гар хүлдэ, хэрэггүй аад лэ, хүрэхэ ушарые муу ёһо гэжэ тоологдоно.

Гэрэй эзэн гү, али айлшан айлда дабшалжа һуухадаа, гуталайнгаа улые
айлай хоймор руу харуулдаггүй. Гуталайнгаа улые үбдэг дороо
оруулдаггүй, тахим доогуураа байлган, хормойгоороо хушан һуудаг.

Аха заха хүнэй үгэ дуугархада, бага хүн һалгай гарайнгаа альган дээрэ
баруун гарайнгаа альга хабсаргажа няагаад, абяа шэмээгүй дууладаг.

Айлһаа гарахадаа, хүрдэтэй айлай хүрдые нэгэ эрьюулээд
гарадаг.Ханяахаяа һанаа һаа, хүнэй нюурһаа холо, дотороо зөөлэрүүлэн
ханяадаг.

Буряад-монгол хүн хоолоо эдихэдээ, ундаяа уухадаа, абяа шэмээгүй байдаг.
Хоолоо эдихэдээ, дуугаралдаха ёһо гэжэ үгы.

х х х

Томо хүнүүдэй хөөрэлдэжэ байхада, хүүгэд холо байха гү, али ондоо айлда ошодог.

Үгышье һаа, газаа гараад байдаг. Хүүгэд томо хүнэй хажууда
хүхилдэдэггүй. Арбан найма наһа хүрөөдүй хүн айлай тоонын голһоо дээшэ
гарадаггүй.

Айлай томо хүүгэд дүүнэртээ захирдаг, үгэеэ дуулгадаг. Абын гү, али
аба, эжын гэртээ үгы һаа, эгэшэеэ “эжы” гэдэг үгэтэй. Хүүгэдтэ хоол
ундые эжынь, эгэшэнь, абгайнь хэжэ, хэмжээгээрынь үгэдэг.

Буряад-монгол хүн хүүгэдээ эрхэлүүлхэеэ ехээр сээрлэдэг. Эрхээ үдэһэн хүүгэд
бухын хүзүүнһөө хэсүү гэдэг. Айлда ошоходоо, хүүгэдээ хэрэггүйдэ
дахуулдаггүй.

Хүүгэдые багаһаань мал адууһые хайрладагаар һургадаг.

Газар нүхэлхэгүй, модо шулуу хүдэлгэхэгүй, үбһэ сэсэг таһалхагүй,
модо мүшэр хухалхагүй гэхэ мэтэ ёһоор хүүгэдые хара багаһаань дадхаажа
һургадаг.

х х х

Яһатай мяха, һайн мяха томо хүн эдидэг. Хүүгэд наһаяа гүйсэтэрөө томо
хүнэй үгэһэн төөлэй залааһа, һээр эдидэг.

Томо хүн табагтай эдеэнһээ ама хүрэхэдөө, хүүгэдтэ залааһа үгэдэг заншал байха.

Буряад-монгол хүн мяхан хоолоо эдихэдээ, хамаагүй, хүндэлэн отолдоггүй.
Бариха ёһотой талаһаань баряад, ширхэг мяха нимгэ нимгэнээр зүһэжэ
эдидэг.

Буряад-монгол хүн дабһа багаар, гол түлэб хужар хэрэглэдэг. “Дабһан ерэн юһэн
гэмтэй, нэгэ эрдэмтэй, хужар жаран юһэн эрдэмтэй, нэгэ гэмтэй” гэдэг
үгэтэй.

Буряад-монгол хүн жэлэй зургаан һарын мяханай хорые зургаан һара сагаан
эдеэгээр дарадаг. Үхэрэй мяхан шэнэ байхадаа хорон, хатаха бүреэ эм
болодог. Юушье эдижэ, уужа таарабал – эм, таараагүй болбол – хорон
гэдэг номнолтой.

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(3 голоса, в среднем: 5 из 5)