“Буряад арадай дуунуудай түүбэри” гэһэн ном хэблэгдэбэ гэжэ дуулаад, Хитад арадай дуушан Нумаа багшада ошожо уулзабаб.
-Шэнэ ном хэблэгдэһэн тухай хөөрэжэ үгыт. Тэрэ ном соотнай урда тээ хэблэгдэһэн ном соохи дуунуудтнай ороно гү, али шэнэ дуунууд байха гү?
--Үбэр-Монголой Хайлаар хотын Хэблэлэй хороондо буряад арадай дуунай шэнэ ном нототоёо, үгэнүүдынь хуушан монгол бэшэгээр, дуунай удха мэдүүлхын тула нэгэ бадаг кирилл үзэгөөр бэшээтэй ном хэблэгдэбэ. Урдандаа саг ондоо байгаа, дуунай номуудые хэблүүлхэдэмни, шарын шажанай магтаалнууд, харын шажанда хабаатай дуунууд, бөө, удаганай дуудалганууд хэблэлдэ гаргадаггүй, хорюултай байгаа. Улас түрын журам шанга байгаа, мүнөөшье шанга юм аабдаа. Теэд саг һайн тээшээ эрьеэд, зүбшөөхэдэнь, шэнэ ном соогоо харын шажанай, бөөгэй дуудалганууд, шарын шажанай магтаалнууд, түрүүн эртүүр номууд соомни гараагүй, дуулдаагүй дуунууд, дуудалганууд, хүгжэм нототоёо арад түмэнэй анхаралда табигдаба гээшэ.
1980-яад онhоо эхилжэ, арадай дуунуудые суглуулжа эхилээб. Хуушан дуу мэдэхэ хyнyyдые hурагшалаад, гушаад хyнhѳѳ дуунуудые бэшэжэ абаа hэмби. Yрдижэ магнитофон дээрэ бэшэжэ абаhандаа, ном соо хэблүүлhэндээ ехэ баяртайб. Бөөгэй дуудалгын аянга жэгтэй һайхан юм даа. Бөө бөөлэхэдэнь, тойроод һууһан хүнүүд дахаад түүрээдэг байгаа. Аялгань хоморой һайхан, буряад хэлэнэй баялиг эндэл байна, эртэнэй дээдэшүүлэймнай соёл, изагуур урлиг гайхамшаг гоё, энээнээ хэзээш мартажа болохогүй, хойто үедээ залгамжалуулан дамжуулха ёһотойбди. Хорюултай байхадань, аянгыень, үгыень бэшээд хэдэн жэлдэ хадагалаад байгаа хүмби. Буряад хэлээ хүгжөөхэ гэбэл, дуугаа һэргээхэ, дуугаа мартангүй байхадамнай, түрэлхи хэлэмнай мартагдахагүй. Арадай гүн соёлой дээжэ - буряад дуун мартагдахагүй, зэдэлжэл байха, хойто үедѳѳ дамжуулагдаха ёhотой. -гээд Нумаа багша хөөрэнэ.
“Буряад арадай дуунуудай түүбэри” гэһэн ном Айлтагүйн Нумаа багша бүридхэн бэлдэжэ, хинан шалгажа энээхэн үдэрнүүдтэ хэблүүлэн гаргаба.
Үбэр-Монголой соёлой хэблэлэй хорооной зүбшэлөөр Хайлаарай хэблэлэй үйлэдбэридэ хэблэгдэбэ. Хүгжэмэй найруулагша Гомбожабай Натали дуунуудай ноото зохёобо. Үбэр-Монголой телевиденидэ энэ ном тухай уулзалга болоо. Хитад, монгол, буряад, буряад ястан дуунуудые һонирхонобди, номой хэблэгдэһэндэ баяртайбди гэжэ дуулгажа, Нумаа багшые амаршалжа байгаа һэн.
