Уг гарбалаа мэдэхэмнай болтогой!


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

Агууехэ уранзохёолшо, драматург, киносценарист Даширабдан Батожабайн

түрэһөөр 95 жэлэй ойдо зорюулагдаһан "Минии уг гарбал" Интернет-конкурсдо

Уг гарбалай эрхим бэшэг номинацида

Лиза КОЖАНОВА,
Москва хотын 1788-дахи гимназиин
3 «в» классай hурагша.

qos-SAUECCU[1]Зунай амаралтын үедэ нагаса аба эжыдээ Улаан-Yдэ ошоходоо Гыма эмгээ эжытэеэ хөөрэлдэхэ дуратайб. Эмгээ эжымни намда буряад дуу дууладаг, ахай абгайнарта хэн гээд хандаха тухай заадаг, yшөө нагасанарайм уг гарбал тухай хөөрэдэг юм. Угай hарбаалжан сээжэлдyyлдэг, урданай домог хөөрэдэг. Хөөрэһэн домогынь гайхахаар һонин юм.Хоридой гэжэ нэрэтэй хүбүүн Байгал далайн эрьедэ ан агнажа ябаба. Гэнтэ хун шуубууд ниидэжэ ерээд, хубсаһаяа тайлаад, уһанда тамаржа эхилбэ. Хоридой хун шубуунай хубсаһыень нюужархиба. Хун шубуун Хоридойн һамган болохоео зүбшөөбэ.
Хоридой Хун шубуун хатантаяа хyтэрэлдөөд, эшэгы сагаан гэртээ ошожо, айл бүлэ боложо, хоюулан хэтын жаргал эдлэжэ ажана амгалан ажаhуубад.
Хун шубуун хатаниинь Хоридой мэргэн нyхэртөө арбан нэгэн хyбyyдые тyрэбэ. Тэдэнь иимэ нэрэнyyдтэй hэн: Галзууд, Харгана, Хуасай, Хyбдyyд, Батана, Шарайд, Бодонгууд, Худай,Гушад, Сагаан, Хальбин. Нэгэ үдэр, hамганиинь оёдол хэжэ hуутараа хэлэбэ ха: «хун хубсаhыемни гаргажа yгыш даа, би yмдөөд yзэhyyлдээ. Тэрьелхээ hанабални, баряад абана бэзэш. Намайе диилэжэ ядахашни hэн гү, yгыш даа хубсаhыемни, yмдэжэ yзөөд, hөөргэнь yгэхэльби даа». Хоридой галайнгаа зүүнтэй гартаа хоёр барюул баринхай, «yмдөөд yзэг лэ дээ, yри бэеhээ хаана ябашаха hэм даа» гэжэ hанаад, абдарайнгаа суурга тайлажа, хун хубсаhыень гаргаад yгэбэ ха. Хун хубсаhаа yмдэхэдөө, hамганиинь хун шубуун болоод, далияа заhажа байтараа, гэнтэ дyрд гээд тооноороо ниидэшэбэ. Хоридой хөө болоhон хоёр барюулаараа хоёр хүлэйнь шэлбые барижа туршабашье, алдажархиба. Хун шубуун эхэмнай эшэгы гэрээ гурба дахин тойрожо ниидээд: «Yеын yедэ, бэеын бэедэ бy ядагты, yдэжэ, баяжажа, hайн hайхан hуугты» гэжэ юрөөл табяад зyyн хойто зyг руу ниидэжэ ябашаhан юм гэжэ домоглон хэлсэдэг. Тэрэ гэhээр хун шубуунай хоёр хyл хара болошоhон, харин буряадууд хун шубуудай ганганалдаа дуулахадаа, газаашаа гаража,һүеэ үргэдэг,Хоридой мэргэн эсэгэмнай,хуһан модон сэргэмнай, хори буряад гарбалнай гэжэ шyтэжэ, мyргэжэ, хойноhоонь hyеэ yргэдэг заншалтай болоhон юм гээд эмгээ эжымни хөөрэдэг. Үшөө саашань иигэжэ заадаг:

-Бидэ Хориин 11 эсэгын үри hадаhан болохо дуугай ябадаггүй, дэржэгэнүүр үгэтэй гал улаан тугтай дэлдэгэр галзууд угайбди. Угайнгаа бэшэг би шамда заагааб, хэнэй хэн байhанаа дабтажа хэлэл даа, - гээд эмгээ эжы намhаа асуудаг юм. Би харюусадагби:

10608306_684879988296239_373707884581167495_o

-Би Лиза гэжэ нэрэтэйб. Минии мамамни Виктория гэжэ нэрэтэй. Нагаса эжымни Бэлигма Доржиевна.
-Бэлигма хэнэйб?
- Бэлигма Доржопаланай.
-Доржопалан хэнэйб?
-Дэмбэрэлэй.
-Дэмбэрэл хэнэйб?
- Будын.
-Буда хэнэйб?
-Бадмын.
-Бадма хэнэйб
-Хотоогой.
-Хотоо хэнэйб?
-Анжоогой.
-Анжоо хэнэйб?
-Балгын.
-Балга хэнэйб?
-Бабагын.
-Бабага хэнэйб?
-Ардиин.
-Арди хэнэйб?
-Шижын.
-Шижэ хэнэйб?
-Батанайн.
-Батан хэнэйб?
-Тураахиин.
-Тураахи хэнэйб?
-Нохолойн.
-Нохолой хэнэйб?
-Дэлдэгэрэй.
-Дэлдэгэр хэнэйб?
-Галзуудай.
-Галзууд хэнэйб?
-Хоридойн.
-Хоридой хэнэйб?
-Барга баатарай.
- Хориин 11 эсэгын тyлөөлэгшэд манай элинсэг Бадан Тураахин тyрyyтэй буряадуудые аршалан хамгаалхыень гуйжа хазаар мореор аяар холо Москва хото Петр сагаан хаанда ошоhон юм. Петр сагаан хаан таанадта хэншье гар хyрэхэгyй, газар уhантнай таанадай мэдэлэй болобо гэhэн хоер тархитай герб тамгатай yнэмшэлгэ Бадан Тураахинай, Абжаа удаганай гарта yгэhэн юм. Аяар холо Москва хотодо байхадаа, эдеэнэй дээжэ – пряник, печени yргэжэ ябаарай, басагамни,- гээд эмгээ эжымни намда заабари yгөө hэн.
Би эмгээ эжынгээ захяа һанажа, угай бэшэг сээжэлдэнэб.
Уг гарбалаа мэдэжэ, ёhо заншалаа сахижа, элинсэг хулинсагайнгаа захяа заабари мартангyй ябахамнай болтогой!

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(0 голосов, в среднем: 0 из 5)