"Минии уг гарбал" Интернет-конкурсдо
Агын тойрогой Могойтын № 3 дунда hургуулиин 4-хи классай hурагша Кишиктобазарова Арюна зохёон найруулба.
Номинаци: Шэлдэг тyyхэ.
Минии элинсэг нагаса аба Нанзадай Бальжинима Арын Булаг хүндыдэ Зодбын Нанзад Очирой Рэгжидма хоёрой бүлэдэ 1918 ондо түрэһэн юм. Жанан Сан уулада, Арын булаг хyндыдэ нёдондо бултадаа ошожо, нагаса абынгаа тоонтодо мyргэхэеэ ошоо бэлэйбди. Улаан, ягаан, хyхэ, сагаан элдэб yнгын сэсэгyyдээр бyрхөөгдэhэн, ой модоор хyреэлэгдэhэн уула хаданууд гоё hайханаар намда харагдаа hэн.
Урда тээнь Нанзадтан арбаад хүүгэдые алдаһан, үхибүүдэй тогтохогүй байхада, нютагаа урилагты гэжэ дасанда айладхал абаад, эндэ зөөжэ ерэhэн байгаа. Минии нагаса эжы хөөрэхэдөө, Жамбын Балжима эмгээ эжынь, Намсарай, Нанзад, Намдаг, Найдан хүбүүдээрээ Сергей Лазогой эльгээһэн улаан туг һэеы гэр дээрээ намилзуулһанай тyлөө хүбүүдтэеэ сагаантанда нюргаа сохюулжа, хатуу хэһээлтэ амсаһан байгаа. Нюргаа хорин таба дахин сохюулаад, нэгэшье ёолоогyй, буряад дэгэлээ хэдэрээд, баяд ноёд руу омог дорюунаар хараад иигэжэ хэлэhэн: «Эрьехэ наран, ээлжэлхэ тyрэ байдаг юм шуу даа, тэрээн тухай yндэр тyрэлтэ ноёд, сайд бy мартаарайгты».
Нанзадай Бальжинима абынгаа хөөрэһэн нэгэ һонин ушар нагаса эжымни намда дурсан хөөрөө hэн. Хүгшэн эжынь абые Балдандоржо ахайтай хоюулыень гоё буряад дэгэл үмэдхүүлээд, жааханууд байхадань обоодо абаад ошоо ха. Бэлшэрэй хушуунда, мүнөө Могойто поселогой баруун хойно, Эреэбэйн обоогой найр наадан болодог байгаа. Эрын гурбан наадан заабол болохо. Обоогой нааданда Жигжит шойжоншо шойжон буулгаа һэн ха. Хирбэгэр хара һахалтай, үндэр томо ламбагай, һонин даа малгай үмдэнхэй, хоолойгоо тойруулаад элдэб эреэн-маряан бүд орёоһон байгаа һэн ха. Шойжоншын урда тэбшэтэй мяха, дээрэнь хониной төөлэй, зүрхэ табяатай һэн ха, шойжоншын нэгэ гарта һэлмэ, нүгөө гартань хонхо дамаари байгаа һэн ха, ном уншаа һэн гэхэ, гэнтэ харахадань, шойжоншын амаар хөөһэн бушхажа байгаа, хониной төөлэй дээрэхи зүрхэ һэлмээрээ сабшаад, һэлмэеэ хэды-хэды мушхаад, зон дээгүүр шэдэжэрхёо һэн гэхэ. Хүгшэн эжынь Бальжинима Балдандоржо аша хүбүүдээ шойжоншын урда дабшалуулжа һуулгаад, хэнииень лама болголтойб гэжэ абарал гуйһан байгаа.
– Урдань наманшалаад зогсоходом, шойжоншо минии хоёр шэхэнһээм хоёр гараараа баряад, сохыемни өөрынгөө сохотой мүргэлдүүлэн – энэ хүбүүн лама болохотой хаш, би эрдэмээ энэ хүбүүндэ хубаалданаб гэжэ айладаа һэн. Хүгшэн эжымни наманшалаад, хээр жороо моринойнгоо эмээлыень хуу татажа абаад, үргэлэй мал руу табижархёод, дасан хүреэндэ үргэнэб гэжэ хэлээ һэн. Шойжоншодо адислуулһандаа, хүгшэн эжынгээ буянгаар Нанзадай гурбан хүбүүд дайнһаа амиды мэндэ бусаа һэмди,- гээд Бальжинима нагаса абамнай хөөрэдэг бэлэй.
Нагасанараймни hарбаалжан иимэ байха:
Сагаан—Түньхин—Мухар—Хүзүүн—Албажин—Шэрдэг—Хүхэгээ—Абгалдай—Үбэгтэй—Зальбахан—Субаандай—Анюухи—Шулуудай—Хүндэгэн—Балдан—Бэлигтэ—Зодбо —Нанзад—Бальжинима—Цырегма – минии нагаса эжы гээд бидэ хадуужа абаһан байнабди.
Сагаангууд тухай иимэ домог хөөрэдэг һэн.Үни урда сагта ехэ ган гасуур болоод, буряадуудай үдхэжэ байһан малынь үхэжэ, дууһажа байхада, үргэл мүргэл хэжэ, абарал гуйха саг ерэхэдэнь, Сагаангууд отогойхид нэгэ ядуу туранхай адууһаяа үргэлдэ үгэһэн юм хаш. Тэрэ гэһэн сагһаа хойшо түрэ найр дээрэ адууһан төөлэй Сагаангууд отогойхид табиха эрхэтэй болоһон юм гээд хөөрэдэг бэлэй.
Эсэгын дайнай урда тээ Ушарбайн эхин һургуулиие даагшаар томилогдоһон байна. Сэбжэд Балдановна нагаса эжытэймнай айл бүлэ болоод, түрэл Ушарбайдаа түбхинэжэ байтар Эсэгын дайн эхилшоо һэн. Дайнһаа бусахадаа абамнай, үбсүүндээ Улаан Одоной орден яларуулһан ерээ бэлэй. Дайнай һүүлээр Агын тойрогой соёлой таһагые даагшаар хүдэлөө юм. Тиимэ тула, Агын округой соёлой талаар түрүүшын дарга болонол даа. Һүүлдэ, Ушарбайдаа багшалжа байхадаа, уран һайханай бүлгэмүүдэй заншалта харалгада минии нагаса аба хүтэлбэрилэгшэтэй Ушарбай нютагаархин эдэбхитэй хабаадажа оло дахин түрүү һуури эзэлдэг байгаа.
Хун шубуун эжымнай, Хоридой мэргэн абамнай, хуһан модон сэргэмнай, хори буряад гарбалнай гэжэ шүтэжэ, мүргэжэ ябаһан аба эжынгээ, элинсэг хулинсагайнгаа уг залгамжалуулан гал гуламтаа дэгжээн түрэһэн эхэ нютагтаа аза жаргалтай, эрдэм номтой, баяр баясхалантай ажаһуухамнай болтогой!
Агын тойрогой Могойтын № 3 дунда hургуулиин 4-хи классай hурагша Кишиктобазарова Арюна зохёон найруулба.
Номинаци: Шэлдэг тyyхэ.
