Минии гэр бyлын тyyхэ


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

Дедушка и бабушкаАдиса БУРУНОВА, Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай 4-дэхи классай һурагша
"Минии уг гарбал" Интернет-конкурсдо
Шэлдэг зохёон бэшэлгэ номинацида
Гэр бүлын түүхэ… Минии һанахада, гэр бүлын түүхэ хүнэй наһанда тон амин шухала. Минии гэр бүлэ ехэ эбтэй эетэй, би өөрыгөө тон жаргалтайб гээд тоолоноб. Һайндэрэй үедэ манай гэр бүлын гэшүүд булта сугларжа, томо столоо амтатай эдеэгээр шэмэглээд, дүхэриглэн һуужа, һонин һорьмойгоо хөөрэлдэдэг һайн һайхан заншалтай юм. Би өөрынгөө гэр бүлэдэ ехэ дуратайб. Минии аба эжы хоёр үхибүүдэйнгөө түлөө һанаагаа зободог, бидэндэ һайн эрдэм мэдэсэ, һайхан байдал бэлэглэхын тула, тон ехээр оролдодог юм. Наһан соогоо табиһан зорилгоёо бэелүүлхын тула, аба эжын туһаламжа, түшэг тулгуури хэрэгтэй. Манай гэр бүлэдэ өөрын һайхан заншалнууд бии юм. Аха зониие хүндэлжэ, дүү хүниие дүнгэлсэжэ ябаарай гэжэ хэлэһэн эжын үгэнүүдые ходо һанажа ябадагби. Һайндэрэй үедэ бэе бэеэ гоёор, үнэн зүрхэнһөө амаршалдагбди, бэе бэедээ бэлэгүүдые барюулдагбди.
Это я-АдисаҺаяхана хүгшэн абын обог намайе ехэ һонирхуулба. «Жигжитов» гэһэн обог буряад зонойнгоо дунда мэдээжэ, олон хүн иимэ обогтой байдаг. «Жигжит» гэхэдээ, түбэд үгэһөө гараһан удхатай, «һүзэг, этигэл хадагалагша» гээд оршуулагдана. Мүн тиихэдэ намда юундэ «Адиса» гэжэ нэрэ үгэһэн тухай аба эжыһээнь һурааб. Дасанда иимэ нэрэ үгөө, «адислаха» гэһэн үгэһөө минии нэрэ бии болоһон түүхэтэй. Үшөө тиихэдэ иимэ нэрэ мусульман зондо байдаг юм байна. Зурхай уншахада, Адиса гэжэ нэрэтэй зон омог дорюун зантай, өөрынгоо hанагшаар бүхы юумэеэ бүтээдэг, зориhон зорилгоёо заабол хyсэлдyyлдэг, hуралсалдаа, ажал хэрэгтээ амжалта туйладаг бэрхэ зон юм гэжэ бэшээтэй байна.
РодословнаяСүлөө сагтаа, гэртээ байхадаа, гэр бүлынгөө фотоальбом гаргажа, хараха, шэнжэлхэ дуратайб. Эжымни бага наһан тухайгаа һонин ушарнуудые хөөрэдэг юм. Намайе хүгшэн абадаа адлиш гэжэ ходо хэлэдэг. Хараад үзэхэдэмни, хүгшэн абын абари зан намда үгтэһэн шэнги. Минии эжын гэртэхин ехэ һайн зон байһан юм.
Хүгшэн абамни 1948 ондо Захааминай Далахай нютагта түрэһэн намтартай. Хонгоодор угтай Борис Лайдапович Санагын дунда һургуули амжалтатайгаар дүүргэһэнэй удаа, Зүүн зүгэй технологическэ институт дүүргээ. Һургуулидаа ехэ һайнаар һурадаг байгаа гэжэ аттестадыень хараад мэдэхээр. Дээдэ һургуули түгэсэжэ, түрэл нютагаа бусажа, парткомой ажал эрхимээр ябуулаа. Хүгшэн эжымни-Зоя Санжиевна, Далахай нютагай фельдшэрээр бүхы наһаараа хүдэлхэдөө, хэдэн мянган зоной ами наһа абарһан габьяатай. Нютагһаа холо, хүдөө газарта малшадай үбдэшэхэдэ, һүниин харанхыда бодоод ошохо, түргэн туһаламжа үзүүлхэ, эмнэхэ, хүл дээрэнь бодхоохо гэжэ ходо оролдожо байдаг һэн. Тэрэ үедэ хүнгэн автомашина гэжэ байгаагүй. Эжымни морёор, трактораар малшадта хүрэжэ, эм дом тарааха, бэеын элүүр энхыень ходо шалгажа байдаг һэн. Бэе бэедээ тон ехээр дуратай хүгшэн аба эжы хоёрни, бэе бэетэйгээ нэгэтэшье хахасаагүй, ходол хажуудаа ябалсаа. Аймагтаа, нютагтаа хүнүүдэй дунда хүндэтэй, ямбатай ябаһан хүгшэн абамни совхозой директорээр хүдэлхэдөө, ехэ ажал ябуулдаг байгаа. Нютагайнгаа зоной ажабайдал һайжаруулха, совхозойнгоо үхэр малай тоо толгой олошоруулха талаар оролдожо, нэгэтэ бэшэ, хүндэлэлэй грамотаар шагнагдаһан габьяатай. Зунайнгаа амаралтын үедэ, эжынгээ түрэһэн Далахай нютаг айлшалжа ерээб. Тэндэхи үндэр наһатай зонтой уулзажа, хөөрэлдэхэдэмнай, хүгшэн аба эжы тухаймни дулаанаар дурсаһан, магтаһан зон ехэ олон байгаа. Би омогорхон шагнажа һуухадаа, эжыгээ ехэтэ хайрлааб. Юундэб гэхэдэ, минии эжын үшөө һургуулиин наһанай байхада, эжынь наһа баража, эжыгүй үлэжэ, үншэрһэн юм. Удаань оюутан ябахадань, абань наһа бараа. «һайн хүнүүд эртэ наһанһаа хахасадаг» тухай хүн зон хэлсэдэг. Теэд хүгшэн аба эжымни хэһэн һайхан хэрэгүүд, түрэл нютагайнь зоной зүрхэ сэдьхэлдэ, ухаан бодолдо мүнөө болотор һанагдажа байхадань, нэгэ талаараа би ехээр омогорхоноб, нүгөө талаараа уярнаб!!! Эжын хэлэһэнэй ёһоор, иимэ ехэ үндэр нэрэ зэргэтэй, хүндэтэй аба эжы хоёрой буян үри хүүгэдтэнь ерэжэ, түрэһэн үхибүүдынь нэрыень нэрлүүлжэ ябана ха юм. Бүхы үхибүүдынь дээдэ мэргэжэл абажа, гэр бүлэ зохёожо, үри хүүгэдые түрэжэ, ан-бун ажаһууна. Гэр бүлынгөө түүхэ һайнаар мэдэжэ ябаха хэрэгтэй. Энэ хадаа хүнэй наһанда тон хэрэгтэй. «Гараһан гарбалаа, түрэһэн түрэлөө мэдэжэ яба» гэһэн буряад арадай сэсэн мэргэн үгэнүүд бии ха юм. Инаг дуранай хүсэлөөр, бурханай заяагаар хуби заяагаа ниилүүлжэ, эбтэй эетэй ажаһууха хэрэгтэй. Уг гарбалаа һайнаар мэдэхэ, гэр бүлынгөө түүхэ шэнжэлжэ энэ ажалаа саашань үргэлжэлүүлхэ зорилго намда бии. Минии гэр бүлын түүхэ баян, һонин…
Адиса Бурунова, Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай 4-дэхи классай һурагша
"Минии уг гарбал" Интернет-конкурсдо
Шэлдэг зохёон бэшэлгэ номинацида

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(0 голосов, в среднем: 0 из 5)