Буряадууд найр нааданда, баяр баясхаланда, түрэ хуримда нэрэмэл архияа аягалдаг, ёохороо хатардаг, дуугаа дуулалдадаг байгаал даа. Архиин дуун гэжэ нэрлэгдэһэн арадай дуунууд дабтагдашагүй өөрын өөрсэ хүжэмтэй, аялгань угаа гоёор нугалбарилан дуулагдадаг байгаа. “Сэгээн дуун” гэжэ нэрлэһэниинь ямаршуу юм бэ даа, нютагай аялгаар юун гээд анхан нэрлэгдэг байгааб, олон асуудалнууд һанаанда ороно, энээн тухай бодомжолхоор... “Арзын дуун”, “Архиин дуун”, “Сархагай дуун” – элдэб вариантнууд байнал даа. “Сэгээн дуун” гэхэдээ, гүүнэй һүөөр архи нэрэдэг байгаа гү? Сэгээ(кумыс) хүнэй бэе махабад аргалдаг эм домто ундан юм ааб даа.
Апрелиин 29-дэ Үндэһэтэнэй номой санда “Сэгээн дуун” гэжэ нэрэтэй баруун буряадуудай арадай дуун тухай уулзалга болохонь гэжэ дуулаад, хүл хүнгэн болонхой, аргагүй шамдуухан, баяртайхан ошобоб. Арадай аялга дуун бидэнэй сээжэ сэдьхэл уяруулха, эльгэ зүрхэндэмнай урма зориг бадарааха эди шэдитэй гээшэ. Энэ үдэр арадай дуунда дуратайшуул номой сан соо заал дүүрэн сугларһан байгаа. Энэ уулзалгые Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищи, Үндэһэтэнэй номой сан найруулан зохёогоо юм. Суута Алла Галдановна Балдаева түрүүтэй “Магтаал”, “Аза хүсэл”, “Хараасгай” гэһэн аман зохёолой бүлгэмүүд, Дашанима Санжиевич Дугаров, Дидия Данииловна Дашиева, Надужда Цыденовна Цибудеева, Буряадай композиторнуудай холбооной түрүүлэгшэ Лариса Николаевна Санжиева, дуу хатарай “Байгал” театрай хүтэлбэрилэгшэ Дандар Жапович Бадлуев болон бусад Байгалай баруун тээхи буряадуудай арадай дуунууд тухай һанамжа бодолгоёо сугларагшадтай хубаалдаба.
Зүрхэ сэдьхэлээ хүмэрюулэн арадай дуунуудые соносохо талаантай байбабди. Иимэ һонин уулзалга эмхидхэһэн Наталия Хадахановада баярые хүргэнэбди.
