1918 оной апрелиин эхеэр Шэтэдэ үнгэрһэн Забайкалиин хизаарай хүдэлмэришэд, таряашад, хасагууд болон буряадуудай түлөөлэгшэдэй съезд дээрэ областной гүйсэдхэхы комитет байгуулагдаһан байгаа. Энэ комитедэй гэшүүнээр хабгай галзууд омогой, анхан Хэжэнгын Чесан нютаг тоонтотой, Догой нютагһаа энэ съезддэ хабаадажа байһан Будажаб Доржиев һунгагдаһан байгаа.
ҺЭЕЫ ГЭР ДЭЭРЭЭ УЛААН ТУГ НАМИЛЗУУЛҺАН
Түмэр харгын Бурятска, Адриановка, Карымска, Шэтэ станцинуудай хүдэлмэришэдтэй, ород большевигүүдтэй нягта холбоотой байһан Будажаб Доржиев һүбэлгэн һонор ухаатай, ород хэлэ, бэшэг һайн мэдэхэ, үгытэй буряад арад зоноо хайрлан хамгаалха зориг һэдэлгэтэй буряад зоной дунда ойлгууламжын хүдэлмэри ябуулдаг байһан байна. 1918 оной апрелиин 19-дэ Догой нютагай үгытэй малша буряадууд суглаан дээрээ Зүблэлтэ засаг түрые бүри мүһэн дэмжэнэбди гэжэ шиидхэбэри абаһан байна. Догой нютагай Буурагшан гэжэ хүндыдэ 37 үрхэтэ айлнууд Догойн һомоной Совет байгуулжа, һэеы гэр дээрээ улаан туг намилзуулһан байха юм. Эгэ гэрэй эзэн эхэнэр нютаг соогоо Боролдойн хүгшэн гэжэ нэршэһэн Жамбын Балжима Намсарай, Нанзад, Намдаг, Найдан хүбүүдээрээ энэ Соведтэ түрүүшын зэргэдэ ороһон байгаа. Иигэжэ үгытэй малша буряад зон Забайкалиин хизаарта, Ага тойрогто эгээн түрүүшынхиеэ арадай засаг тогтооһон гээшэ. Эдэнэрые Доржын Будажаб ударидан хүтэлһэн байгаа юм. Удаан болонгүй Догойн Совет сагаантанда диилдэжэ унаһан юм. Соведэй гэшүүдые бултыень суглуулжа,хүйтэн амбаар соо хаагаад, газаа тээнь харуул табигдаба. Догойн Соведэй түрүүлэгшэ Будажаб Доржиев сагаантанда баригдангүй, тэрьедэжэ үрдиһэн, ой соо Мэлэгэй хадын бүтүү шабха, шэрэнги соо хоргодожо байһан, нүхэдынь нюусаар эдеэ хоол залгуулжа байһан юм гэхэ. Амбаар соо хаалтатай байһан хүнүүдтэ шэмээгүйгөөр дүтэлхын тулада, гуталаа тайлаад, хүл нюсэгөөр нюусаар унда эдеэ үгэхэ гэжэ хүнэй дүтэлхэдэ харуулшад буудадаг байгаа. Һүни хадаа оногдоогүй гарасалдаһан ушар байха. Түмэр замай Даури станциһаа 75 сагаантан сэрэгшэд ерэжэ, Догойн Соведэй гэшүүдые бултыень буудан алахаяа бэлдэжэ байгаа, нютагай баяшуул арадай засаг унаа гэжэ баярлажа байһан саг. Гэгээн ламахай алуур хэхэеэ ерэһэн сэрэгэй ноёной урда ошожо, “нютагтамнай шуһата алуур бү хэгты, эдэ зоной гол улаан амииень абарыт” гэжэ гуйһан юм ха. Сэрэгэй ноён нютагай баяшуултай зүбшэжэ, алаха буудахагүй, эрэшүүлэй нюрга таби дахин, эхэнэрнүүдэй нюрга хорин таба дахин сохихо гэжэ зарлиг, захиралта гаргаба. Түдэб Гончиков, Болот Габзанов, Базар Надцалов, минии эмгээ эжы Жамбын Балжима дүрбэн хүбүүдээрээ, олон зон иимэ хатуу хэһээлтэ дабажа гараһан юм. Сохижо байһан зарим хүбүүд сохюулжа байһан хүнэй нюргые халта дүндылгэн сохиходог байгаа хаш. Баяд, ноёд дүндылгэн сохихыень хараад, бү дүндылгэгты, һайнаар, шангаар сохигты гэжэ хашхаралдажа байһан гэхэ. Сагаантанай туһамаршан Сойбоной Май гэжэ хүн мүшхэхэ мүрдэхэдөө, угаа хатуу шэрүүн хүн һэн гэжэ хэлсэдэг һэн. Мүшхэжэ байхадаа, таба һүрдэгэй буугай хүрзөөр нюдөөр гал сахилтар ёбордог һэн гэжэ хэлсэдэг һэн. Нэгэ хүн сохюулжа байхадаа “үбэшэнтэй гү” гэжэ асуухадань, “үрбэгэнэнэ” гэжэ хэлэһэндээ, үшөө нэмэжэ сохюулһан байгаа. Минии эмгээ эжы Жамбын Балжима нюргаа сохюулхадаа, нэгэшье бархираагүй, шүдөө зуугаад лэ байһан ха. Боролдойн хүгшэн хорин таба дахин гүрэмэл бургааһаар нюргаа сохюулаад, дэгэлээ үмдэжэ, баяд ноёдой урда ошоод, хурса нюдөөрөө ёлойжо хараад, “эрьехэ наран, ээжэлхэ түрэ” байхал байха, бү мартаарайгты, үндэр түрэлтэ ноёд ахайнар” гэжэ хэлэһэн юм гэжэ нютагай зон хэлсэдэг һэн гээд минии аба Нанзадай Бальжинима намда хөөрөө һэн. -Боролдойн хүгшэн һэеы гэр дээрээ улаан туг хиисхүүлһэн юм. Тэрэ тугые Сергей Лазо Догойн большевигуудтэ үгэһэн юм. Би энээн тухай роман бэшэхэб,-гэжэ Даши-Рабдан Одбоевич Батожабай мэндэ байхадаа хэлэдэг һэн. Барон Унгерн, граждан дайн тухай тухай нилээд ехэ материал суглуулаад, роман бэшэжэ үрдингүй, Даша-Рабдан Батожабай наһа бараа һэн ааб даа. Һүрөөтэ тэрэ сагһаа хойшо 95 жэл үнгэрөө. Агын талада тон түрүүшын һомоной Совет, ажалша арадай засаг түрэ байгуулагдаһан ушар түүхын нэгэ баримта боложо үлөө. Түүхын хуудаһа ирахада һонин байна.
Спонсор записи Дом нашей мечты - журнал для женщин среднего возраста.
Сайхан гэх нь хаашаа юм бахархамаар түүх байна