АЛТАРГАНА НААДАНАЙ АЛТАН МЕДАЛЬДА ХҮРТЭҺЭН ДҮҮМНИ


Многократный победитель конкурсов веб-проектов в поддержку и развитие бурятского языка, сохранение традиций и культуры бурят-монгол.

DSC01810Догойн оёдолшон Цыпелма Нанзатовна Бальжинимаевагай дэгэлнүүд хаа-хаанагүй мэдээжэ. Үзэсхэлэндэ дэлгэгдэһэншье, хүбүүд басагадай үмдэһэншье дэгэлнүүд нюдэ һаргаана. “Хэнэй бүтээл бэ?” гэжэ заатагүй асуунаш. Үнгэ жүһөөрөө, шананр шэнжээрээ, нарин нягтаараа онсо ондоохоноор харагдадаг дэгэлнүүд – Цыпелма Нанзатовнагайл бүтээлнүүд лэ даа. -Булуубшын тохойн, энгэрэй сагаалсын иимэ һайхан хоргой хаана байдаг юм? -Түбэдһөө нүхэрэймни эгэшэ Дулмажаб Баясхаланова асараа һэн. -Уб улаахан хоргойнь хаанаһааб? -Улаан-Баатарһаа ааб даа. -Иимэ хара хилэн манай эндэ худалдагдадаг гү? -Энэ хилэн аяар холын Алма-Атаһаа абаа һэмди. Энэмнай зузаан, саанань дублерин няаха гэлтэгүй, өөрөө няамал байгаа. -Ямар гадар шанартайб? -Хилгааһан дэгэлые ахалха дэгэл байхагүй,-гэжэ омог дорюунаар уран гартан харюусана. -Жандаан дэгэл гоё байна даа. Хилэнэй моодо ходороо. Мүнөөнэй торгоной шанар муу болошоо, оёһоор байтар, сонхын гэрэлдэ онгошохо,- гээд хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ. Зүб даа. Дэгэл гээшэмнай мэнэ-мэнэ һэлгүүлдэг самса бэшэ даа. Оёдолойнь ажал ехэ, үнэ сэнгыньшье булюу, хүн бүхэн тэрэниие оёжошье шадахагүй...Тиимэһээ Цыпелма Нанзатовна дэгэл оёходоо, заабол шанартай эд хэрэглэхые оролдодог. Нарин гартанай бүтээлнүүд элдэб харалга конкурснуудта дээгүүр һуури эзэлдэг. Харин энэ эгэшын анха түрүүн дэгэл оёжо эхилхэдэ, харалга-конкурснуудта хабаадаха тухай бодол оройдоошье байгаагүй һааб даа. Гэнтэ һэриһэн диилдэшэгүй хүсэн мэтээр нүхэртөө, хүүгэдтээ, өөртөөшье захатые бүтээхэ тухай хүсэл Түрэһэн аа гү гэжэ зураглахаар. Могойто тосхонһоо Догойнгоо Балданай Гарма эгэшые гэртээ залажа, нанрин оёдолой нюусануудтай танилсаха зорилгоео бэелүүлжэ эхилээ. Тиин нэгэ зун соо табан дэгэл оёбод. Эхинһээнь эхилээд адаглаһан уран оедолшон Гарма абгай “Оёхо байнаш даа” гэһэн сэгнэлтэ үгөө. Тиин тэрээнһээ хойшо торгон, хилэн, хилгааһаншье, тэрлиг, сээжэ, эхэнэрэй, бүһэтэйшүүлэй дэгэлнүүд, шэгэбшэтэй, тойробшо малгайнууд һубаряа бэлэй. Хаанаһаа оёхо хүсэл түрөө юм? Хэзээшье уг дамжаа ёһотой. Нагаса абань Шулуутай нютагай Балданай Цыдендоржо Ага нютагай мэдээжэ алташа мүнгэшэ дархан байхын хажуугаар, гутал хубсаһа эсхээд, тон наринаар оёжорхидог байһан. Нагаса эжынь Шанграбай Цырегма абгай одоол ехэ гарай оедолшон байһан гээшэ. Эжынь Цыдендоржын Цыбжит эгэшэ ушаргүй нарин оедолоор зониие шэмэглээшьегүй һаа, арбан нэгэн хүүгэдэй эжы байһан тула оежол тэдэнээ хубсалуулһан бэзэ. Арбан нэгэн хүүгэдэй нэгэн Цыпелма абгай хонгол залуу наһандаа мүн лэ арбан хүүгэдэй нэгэн, Догой нютагай Цыгмитжабтай айл бүлэ болоо. Тиин хоер талаһаа арбаад-арбаад аха дүүнэрэйнгээ хүүгэдэй хүн болоходо, захатые үмэдхүүлһээр, Цыпелма Нанзатовна холуур шэртэһэн үргэн харгыда гараа. Түрүүлэн оёһон дэгэлнүүдэйнгээ тооень бүридхэдэг байгаа, тииһээр тооньшье алдагдаа, харин бүтээлыень үмдэһэн, баяртайгаар һанажа ябадаг догойнхидой тоо улам олошордог. Теэд ганса догойнхид бэшэ, Догойһаа гадуур нютагайхид, тэдэнэй тоо ехэ дарганар тусхай захил үнинэй хэдэг шуу. Цыпелма Бальжинимаева тон нягтаар оедолдоо хандадаг. Хэзээшье яаруу сагта хамһалсаха нүхэд заатагүй ерэдэг. Багшын ажалай ветеран Валентина Аюшиевна Ванданова, Раднаева Бутид эгэшэ болон бусад хамһалсаха, доторойнь хүдэһэ халалсаха. Нарин оедолоо Цыпелма Нанзатовна хүндэ найдадаггүй! Нүхэрынь, Цыгмитжаб аха бэшэ ажалаа хэжэ, дулаахан үгэнүүдээрээ һайхан һайхан найдал түрүүлжэ, оеһон дэгэлнүүдыень һайхашаажа, инаг гансадаа эгээ ехэ туһа хүргэдэг. Эбтэй эетэй бүлэ 4 хүбүүдые хүмүүжүүлжэ, айл болгоо. Хүүгэдтээ түшэг тулга болоно. Цыпелма Нанзатовна ганса оедол хээд байдаг бэшэ, харюусалгатай хүтэлбэрилэгшэ юм. Гол түлэб ажалынь Догойн хүдөөгэй соелой байшанай директор. Тиимэһээ соелой хүдэлмэрилэгшэдэй ажал бултанда мэдээжэ. Зоной сүлөө сагаа үнгэргэжэ байхадань, тэдэнэй ажал улам эршэдэдэг ха юм. Сүлөө сагыень һонирхолтойгоор үнгэргэхэ, зониие эдэбхижүүлхэ, алибаа конкурснуудта нютагайнгаа, аймагайнгаа нэрэ хамгаалха, концерт нааданда бэлэдхүүлхэ г.м. ажалынь забдагүй. Оедолшон байһандаа соелшон болоо бэшэ. Энэ бүлын намтар соелтой сэхэ холбоотой. Абань Ушарбайн Нанзадай Бальжинима гээшэ 1946-1949 онуудта округой соелой таһагые даажа ябаһан байна. Мүнөө хүүгэдынь соелой ажалтад болонхой. Дүү басаганиинь Цырегма Бальжинимаевна Нанзатова – Могойтын аймагай соелой түбэй директор. Иимэ уран гартай, эдэбхитэй хүтэлбэрилэгшэ, элбэг дүүрэн эжы, эбтэй бүлэ Догой нютагта ажаһуудаг юм. Намжилма Нанзатовнагай тайлбари: Энэ толилолго “Толон” сониной № 10 дугаар, 2010 оной мартын 11-эй үдэр хэблэгдэһэн. Дарима Базарова сэтгүүлшэн бэшэһэн байна. Цыпелма Нанзатовна Бальжинимаева минии түрэһэн дүү басаган недондо Агада болоһон Олон улсын “Алтаргана” нааданай алтан медаль шагналDSCN1630да хүртөө һэн. Бидэ Нанзадон багшын, Эхэ-герой Сэбжит эжын хүбүүд басагад аба эжынгээ ашата буянгаар алтан дэлхэйн тооһо бурьюулхадажа, амидын жаргал эдлэжэ, сэбэр сэдьхэлэй солые дуудажа, аза жаргалай амта үзэжэ, алтан аягаар ус уужа ябанабди дээ! Гэрэл зурагууд дээрэ: Цыпелма Нанзатовна Бальжинимаевагай Алтарганын нааданда Гран При шагнал абаһан дэгэлнүүдэй гэрэл зураг табибаб. Хажуудань дэгэл бүхэн тухай дэлгэрэнгы тайлбари байха. Баруун гарһаа 1.Эрэ хүнэй жандаан гадартай, үргэлжэ һагса дотортой, ондатрын арһан туруутай дэгэл, булган тойробшо малгайтай. 2.Хүхэ хилгааһан гадартай, норка арһан туруутай эхэнэрэй сээжэ дэгэл. Тойробшо булган малгайтай. 3.Басаганай торгон сээжэ дэгэл, Шэбэгшэтэй, шобогор халюун арһан малгайтай. 4.Хүбүүнэй нэхы дэгэл, буряад хурьган малгайтай, буряад гуталтай. 5.Хүрин хилгааһан гадартай, шэлүүһэн туруутай, шэлүүһэн малгайтай, хурьган арһан һагса эрэ хүнэй дэгэл, ямаан арһан сагаан хүрмэтэй, буряад пэнии гуталтай. 6.Хүхэ хилгааһан гадартай, сээжэн дэгэл, шобогор булган малгайтай. 7.Сээжэ дотортой һамган дэгэл, булган тойробшо малгайтай.   Тэрлигүүд : DSCN1628 1.Жандан торгон эрэ хүнэй дэгэл, хүрмэтэеэ. 2.Эхэнэрэй торгон тэрлиг. 3.Хүбүүнэй тэрлиг. 4.Эхэнэрэй жандаан торгон тэрлиг. 5.Эрэ хүнэй жандаан торгон тэрлиг. 6.Эхэнэрэй тэрлиг. 7. Эхэнэрэй жандаан торгон тэрлиг.Энгэртэй, татааһатай басаганай тэрлиг. 8. Суба. Юудэнтэеэ. Буряад дэгэлээ оёжо, үмдэжэ, бахархажа омог дорюун алхалае, буряад-монголшууд!

  1. 5
  2. 4
  3. 3
  4. 2
  5. 1

(0 голосов, в среднем: 0 из 5)