Энэ оной 11 сарын 22-23-да Монгол Уласын ниислэл Улаан-Баатарта “Буряад хэлэ-аялгуу хэрэглээнэй асуудалнууд” гэһэн гаршагтай эрдэм-шэнжэлгын хуралдаан болобо. Энэ хуралдааниие Монголой Буриад Судлалын Академи, “Амин тоонто” түрэ бусын байгуулга, буряад хэлээр MN2 телевидениин дамжуулга, Монголдо байдаг Буряад Республикын түлөөлэгшэ эмхидхээ юм. Н.Н.Балжинимаева – ОХУ-ын БУ-ын “Мүнгэн тобшо” вэб хуудасны хүтэлэгшэ, сэтгүүлшэн “Буряад хэлийг хойто үедээ эвлүүлэн үлдээхэд
интернэтийн үүрэг чухал болох нь” гэсэн удхатайгаар хэсэн элидхэл танай анхаралда.
Аяа хайрата буряад монголшуудни амар мэндээ!
Монгол-Оросой мүнгэн хилэ мүшхэжэ, алтан хилэ алхажа ерээд, таанадай урда гараа хадаа энээхэн арбан минутын туршада сэдьхэлдээ амин шухалаар һанажа, юу бодожо, ямар ажал хэжэ байһанаа хөөрэхэмни. Бидэ буряад зон үри бэеэ үдхэжэ, үндылгэхэдөө эдэмнай бидэнэй дээдэ тээ ухаатай сэсэн, хүдэр бэетэй, эрдэм номтой ябаг даа,бидэнһээ үлүү дээдэ тээ жаргалтай амидараг даа гэжэ сэдьхэдэг, буряад гэһэн аба эжын заяаһан нэрэеэ хүндэлжэ, буряад сэдьхэлтэй, буряад хэлэтэй, омогорхол дүүрэн ябаһай даа гэжэ мүрөөдэдэг, хайрладаг зон гээшэбди. Теэд энээхэн һүүлэй жэлнүүдтэ хэдэн үе хүмүүс түрэл хэлэеэ мэдэхэгүй үндыгээд байна шуу. Буряад хэлэ заабол һургуулида үзэхэ гээд гүрэнэй хуулида саарһан дээрэ сараа гаргажа бэшэгдээгүй байхадань, зөөлэшэлөөд Буряад уласай зарим һургуулинуудта 9 һараһаа эхилээд буряад хэлэнэй хэшээлнүүд болюулагдаад байна. Олон багшанар ажалгүй үлээд байна. Депутадууднай 6 сарада хуули абаха аад, хойшолуулаад, мүнөө 12 сарда абаха гэжэ хойшолуулаад байна. Хуули соо заабол буряад хэлэ үзэхэ гэжэ абтаа һаань мүнгэн һомологдохо, засаг түрын талаһаа дэмжэлгэ, хандаса ондоо болохо юм ааб даа Энэ бүхы асуудалнууд тухай би “Мүнгэн тобшо” гэжэ сайт дээрээ ходол бэшэжэ байдагби. Таанад олонхинь тэндэ уншаһан байхат. “Мүнгэн тобшо” сайт манай Буряадта олон зон уншана, Монгол һайхан оронһоо олон хүмүүс намда туһалжа, дэмжэжэ байдаг, би тэрээндэ ходол баяртай ябадагби. Эндэһээ таанадай намайе дэмжэхэдэ засаг түрэ, депутадууд, албан тушаалтан аа-заа энэ хүгшэн дахяад юугээ бэшээ юм бэ гэхэ мэтээр этэржэ һанахагүй, аа энэшни хари гүрэндэ олон нүхэдтэй гээд анхаралаа хандуулха, шиидхэбэри абахадаа, бодолгото болохо гэжэ жэшээтэй.
Үеһөө үедэ дамжан ерэһэн, эжын уурагтай бидэндэ шэнгэсэн эхэ буряад хэлэеэ, түүхэ домогоо, үльгэр туужаяа, уран зохёоло, зан заншалаа хойто үедөө үлдээхын тулада, юу хэхэ байгаа гээшэб, гараа хабсараад, миин һуужа байха аргамгүй, тиимэһээ энэ “Мүнгэн тобшо” гэжэ блог түрүүн байгаа, хоёр жэл болохоо байна, харин июлиин 6-һаа “Мүнгэн тобшо” сайт нээгээд иимэ ажал хэжэ байнабди.
Слайд № 1. Түрүүшээр ото буряадаар бэшэдэг байгааб, теэд түрэл хэлээр уншаха хүн тон үсөөн байхадань, орос хэлэндэ оршуулаад,толилолго табихадамни, электронноор оршуулагдаад, гурбан гол хари хэлэнүүдээр хүмүүс уншаха аргатай болоно. Тиихэдээ бүхы дэлхэй дээрэ үргэнөөр дэлгэржэ хаа хаанагүй уншасатай болоо.
Слайд № 2. 100 дахин шагнанхаар, нэгэ дахин хараа һаа дээрэ гэдэг ааб даа. Энэ слайд харагты, буряад арадай түүхэ, соёл, урлаг, шажан, зан заншал, мэдэхэеэ Һанаһан хүнүүд Японһоо эхилээд Америкэ хүрэтэр Мунгэн тобшо сайт үзэдэг, уншадаг байна гэжэ эдэ тоонууд харуулна.
Слайд № 3. Хоёр һараһаа үлүү бэлдэжэ, ямар аргаар сайтын нюур шарай хүнэй харахада зохид болгохо гээшэб, ямар угалзаар шэмэглэжэ хүмүүсэй нюдэ буляама болгохо, ямар хубсац үмдэхүүлхэ юун тухай бэшэжэ удхатай болгохо, хүмүүсэй анхарал эзэлхэ гээшэб гэжэ зорилго табяад ажалаа хэнэбди. Июлиин 15-һаа ноябриин 5 болотор Мунгэн тобшо сайтые 1796 хүн үзэһэн байна. 3555 дахин орожо хүмүүс үзэсэн, тиихэдээ 1 хүн үдэртөө 2 дахин харана гээшэ. Мүнгэн тобшо юундэ 3D гэжэ нэрэтэйб гэхэдэ эндэ толилолгонууд, гэрэл зурагууд, видеобэшэлгэнүүд табигдана.
Слайд № 4. Мүнгэн тобшо сайтые дэлхэйн 37 гүрэнүүдһээ хүмүүс сонирхоно.
Слайд № 5. 9000 гаран хуудас Орос гүрэндэ амидардаг хүмүүс уншана. Монгол оронһоо олон хүмүүс намайе уншадаг, дэмжэдэг юм.
Америкэһээ олон зон байна. Тиихэдээ тэндэ нютаг оронһоо холо амидардаг, хари халуун газарта нютагаа һанаад, минии Мунгэн тобшо сайтда орожо гэрэл зураг дээрэ нютагаа хараад баярлаха, монгол дуугаа соносоод сэдьхэлээ ханаха – иимэшүүл гээшэ ха. 100 гаран хүмүүс англи хэлээр уншадаг, Англи гүрэндэ 10 гаран хүн үзэдэг лэ дээ. Тиихэдээ тэдэш ондоо үндэстэн гээшэ ха гэжэ һананаб.
Слайд № 6. Олонхинь эрэгтэй хүнүүд үзэнэ. Эрэ хүн бүлын эзэн, аба хүн, эрэ хүн эрдэни гээд бидэ хэлэдэгбди, Тиигээд эрэшүүл засаг түрэ баридаг гээшэ, үхи хүбүүдээ хүмүүжүүлхэдэ абын үүргэ тон ехэ, тиимэһээ би энэ тоо харахадаа баясадагби.
Слайд № 7. Манай Буряадай Уласай Арадай Хурал намда иимэ баярай бэшэг саяхан барюулаа юм. Хэжэ байһан ажалыемни сэгнэхэдэнь, хүгшэн хүүгэд хоёр магтаалда дуратай улад ха юмбибди дээ. Баярланаб.
Слайд № 8. 18 наснаас 34 насан хүрэтэр олон хүмүүс Мүнгэн тобшо сайт үзэнэ. Залуушуулнай манай ерээдүй гээшэ. Эндэ уншажа байхадань би баяртайб.
Слайд № 9. Энээхэн 3 сар соо 100 гаран толилолго табигдаа. Үдэр бүри Мүнгэн тобшо сайтда хүнүүд нэмэжэл байдаг. Дунда зэргээр хүн бүхэн 5 минута үлүүтэй уншана. Нэгэ хүн ямар толилолго уншааб бү мэдэе аяар 17 минута уншаһан байна.
Слайд № 10. Юун тухай эгээн ехээр сонирхоноб гэхэдэ, Буряад хэлэн тухай толилолгонууд тон ехэ анхарал татана. Дунда зэргээр 1 хүн 3 хуудас уншана, 1 хүн 7,2 хуудас уншасан байна. Буряадай суута уран зохёолшон Цэдэб Цырендоржиевай «Буряадууд гүбди, али нэрэгүй нэхытэнүүд гүбди гэһэн толилолго тон ехэ анхарал татажа, түрүү һуурида гараа юм.
Слайд №11. Буряад уласда 167 үндэстэн амидарна. Тэдэнэй 65 хубинь – оросууд, буряадууд –
Слайд № 12. Буряад хэлэ 5 хүнэй 1 хүн мэдэнэ.
Слайд № 13. Энэ оной 4 сарда Буряад уласын иимэ вебсайдуудай тэмсээндэ 200 гаран хүмүүс дунда 2-дохи суури эзэлжэ лауреат болоо бэлэйб. Засаг түрэһөө иимэ шагналда хүртөө би. Мүнгэн тобшо блог фейсбук соо байха, сайтһаа олон мэдээсэл иишээ тиишээ орожо, хүмүүс энэ блог һонирхоһон зандаа.
Слайд № 14. Сайтын удха гүнзэгы болгохо, ямар шэглэлээр, ямар шэмэглэлтэй байха гээшэб гэжэ, үзэсэн хүнүүд сэдьхэмжээ яагаа бэшэхэб, сайт руу яагаад оруулхаб, гэхэ мэтэ олон асуудалнуудые өө-мөөгүй хэхэ хэрэгтэ Москваһаа Марина Юрьевна Белоусова багшамни заабарилжа, һургажа, бурууемнай заһажа, хамһалсажа байдаг юм. Түрүүн эхилхэдээ, би ехэ зүрхэ алдаа һэнби, блог ябуулха нэгэ ондоо, харин сайт нээгээд мэдээсэлээ ходо шэнэлжэ байха гээшэ харюусалгатай хэрэг. Сайт гээшэмнай нарай хүүгэн шэнги ходол эдеэлүүлхэ хэрэгтэй, ундалуулха хэрэгтэй. Норгожорхёо һаань хуурайлха хэрэгтэй, шэнэлжэ байха хэрэгтэй, тиимэш бэлэн хэрэг бэшэ юмэ. Хүнэй һонирхол татаа үгы һааш, хахуули хаяжа байгаагүй һааш, хүн дахяад уншаха үгы ха юм даа. Тиимэһээ би Марина Белоусовада шадахагүйб гэхэдэмни, шадахат, гээд лэ намайгаа урагшань жүдхүүлээд, дахуулдаг, хоюулаа “ганзага ниилээд” иимэ ажал суг хамта хэжэ байһан зон гээшэбди. Фейсбук соо олон зоноор танил болооб. Монголоор уншадаг, ойлгодог болооб. Ямар юумэ һонирхонобши, тиимэ удхатай толилолгонуудые хүмүүс эльгээхэ, жэгтэй һонин юумэ мэдэхэ болонош, хии юумээр харилсаад, хаанаш хүрэтэр бэшэлсэжэ байдаг энэ интернед гээшые гайхажашье гоёшоожошье, магтажашье хэлэжэл байдаг хүм даа. Буряад хэлэеэ хүгжөөхэ үхибүүдтээ зааха гэбэл оршон үеын сагай эрилтээр энэ интернед гээшые хэрэглэжэ, богонихоноор, тодоор, удхатайгаар дамжуулгануудые, видеобэшэлгэнүүдые бүтээгээд табиха, үхибүүд юу һонирхоноб тэрэнииень лэ ойлгосотойгоор зохидхоноор хэхэ ёһотойбди. Интернет гээшые дэлгэрүүлхэ, хаа хаанагүй байгуулха, нам шэнги настай хүнүүдтэ ойлгуулха, заагаад үгэхэ, тэдэнэр интернед һонирхоходоо хүгшэрхөөш мартажархиха лэ, жаахан үхибүүд шудалаг лэ, иимэл зорилго урдаа табяад хүдэлхэ ёһотойбди. Эндэ һууһан хүн бүхэн буряад арадтаа ямар туһа нэмэри хээ гээшэбииб, ямар туһа хүргэхэм гээшэб, үри бэеэ, хүбүүд басагадаа, аша зээнэрээ эхэ хэлэндээ эльгэтэйгээр хүмүүжүүлхын түлөө ямар юумэ хээ гээшэбиб гэжэ өөрөө өөртөө асуудал табижа, шэбшэжэ, зүрхэнэйнгээ шэмшэртэр һанаашалаял даа, буряад хэлэнэй түлөө, буряад арадай түлөө үнэн зүрхэеэ, сэбэр сэдьхэлээ, хүсэ зоригоо зорюулаял даа гэжэ таа олониие
уряалнаб!
Смотреть презентацию статистики сайта.
